
شبکههای اجتماعی عرصهی اصلی مخالفت با لایحه عفاف و حجاب/ عاطفه دانشگر
حدود یک سال از جان باختن مهسا امینی بر سر موضوع حجاب میگذرد؛ یک سالی که مواجههی عموم مردم با موضوع حجاب اجباری و مواجههی حاکمیت با مردم در این موضوع سروشکل دیگری به خود گرفته است. حال نقطهی عطفی برای حاکمیت در حال رقم خوردن است. سه قوهی نظام سیاسی مستقر در ایران دستبهدست هم دادهاند تا قانونی را تهیه و اجرای کنند که به زبان عامیانه، قال مخالفتها با حجاب اجباری را بکنند.
«لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» که این روزها با عنوان کلی «لایحه عفاف و حجاب» شناخته میشود، در آستانهی سالگرد وقایع سال گذشته در ساحت سیاسی و در سطح جامعهی ایران واکنشهای بسیاری را برانگیخته است. این لایحه در قوهی قضا با عنوان «لایحه حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب» تدوین و با ۹ ماده به دولت رسید، دولت با اعمال نظراتی حدود ۳ ماه پیش آن را با ۱۵ ماده به مجلس فرستاد. اما در مجلس، کمیسیون قضایی نهتنها عنوان آن را دستکاری کرد، بلکه تعداد مواد این لایحه را نیز به شکل بیسابقهای افزایش داد و آن را به ۷۰ ماده رساند.
این لایحه هفتهی اول مرداد در کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس ایران به تصویب رسید و گفته میشود از زمانی که متن آن در سامانهی مجلس بارگذاری شده، نمایندگان نزدیک به ۱۶۰۰ پیشنهاد و اصلاحیه را ثبت کردهاند تا هنگام بررسی نهایی موردتوجه قرار گیرد. البته برای تعیین تکلیف هرچه سریعتر این لایحه، بررسی نهایی آن با نظر اکثریت اعضای مجلس در ۲۲ مردادماه دوباره به کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس سپرده شد؛ بررسیای که البته چندی زمان نبرد و تنها در طول یک هفته و در روز ۲۹ مردادماه به گفتهی موسی غصنفرآبادی، رئیس این کمیسیون در مجلس ایران به سرانجام رسید. حال نیز با سرعتی که مجلس برای نهایی کردن این لایحه تابهحال خرج کرده است به نظر باید در فرصت اندکی شاهد تایید نهایی آن در صحن علنی مجلس و اجرایی شدنش باشیم.
جالب آنکه باوجود همهی بگیروببندهای موردنظر در نسخهی فعلی لایحه مذکور، کماکان این نسخه به مذاق برخی از حامیان حجاب اجباری خوش نیامده و آن را بازدارنده نمیدانند. حسین شریعتمداری نمایندهی علی خامنهای در موسسهی کیهان، یکی از ناراضیان این لایحه است و در یادداشتی در روزنامهی کیهان نوشت که اگر لایحه حجاب و عفاف آنگونه که هست به تصویب برسد، «نقش آن در پیشگیری از بیحجابی شبیه جلوگیری از سیل با کشیدن سیمخاردار است» و به مجلس توصیه کرد که این لایحه را به دولت بازگرداند. بازگشت لایحه به دولت اگرچه محقق نشد اما مجلس برای تامین نظر حداقلی این بخش از حامیان دوآتشهی حجاب اجباری تمام تلاش خود را به کار بسته است تا حداقل خروجی این لایحه آنطور که این بخش از تندروها انتظار دارند، فضای جامعه را بستهتر از همیشه کند.
آنطور که تابهحال مشخص است در این لایحه دستکم بیش از ۳۰ جرم جدید به نظام جرایم و مجازاتهای کشور اضافه شده است. موضوعی که فارغ از اثرات تورمی در افزایش عناوین مجرمانه در قوانین کشور، نشان از نگاه تماماً امنیتی و انتظامی حکومت در مقولهی حجاب است. موضوعی که به گمان برخی پس از کشته شدن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد در سال گذشته و عقبنشینی محدود و موقتی نظام از بگیروببندها در موضوع حجاب، به نظر عملی نمیرسید. اما در مقابل، حکومت به همدستی تمامی قوا و ارکان خود و به میان کشیدن این لایحه نشان داد نهتنها قصد عقبنشینی از سیاستهای سختگیرانهی خود در موضوع حجاب را ندارد بلکه بنا دارد با مشت آهنین و محکمتر از همیشه این سنگر را حفظ کند.
سویه قابلتامل این لایحه نتایج آن بر زندگی میلیونها زن و مرد ایرانی مخالف و حتی موافق حجاب اجباری است. بررسی سر دستانهی برخی مواد این لایحه هوش از سر بسیاری برده و در شرایطی که امکان ابراز اعتراض در اشکال گوناگون با محدودیتهای قابلتوجهی از سوی حکومت روبهرو است، شبکههای اجتماعی به عرصهی اصلی برای ابراز انتقاد، اعتراض و مخالفت با آن تبدیل شده است. در ادامه بد نیست نگاهی به برخی از این واکنشها داشته باشیم.
یغما فشخامی روزنامهنگار ساکن ایران در شبکهی اجتماعی ایکس (توییتر سابق) با اشاره به یکی از مواد این لایحه نوشت: «ماده ۱۴ لایحه عفاف و #حجاب بند ۳: وزارت بهداشت مکلف به طراحی چیدمان اداری در ساختمانهای ستادی بیمارستانها، دانشگاهها و سایر مراکز مربوط به وزارت بهداشت بر اساس حفظ حدود #حریم_شرعی بین کارمندان #زن و #مرد است. پ ن: آقایون لایحه بنویس، لااقل برای سلامتی خودتون کافور بخورید.»
کاربر دیگری با نام «flore» در شبکهی اجتماعی ایکس نوشت: «دیکتاتور بیشرف با لایحه عفاف و حجاب هرروز بیشتر و بیشتر فرو میره تو باتلاق. #مهسا_امینی»
حسن یونسی وکیل دادگستری و فرزند وزیر اطلاعات دولت محمد خاتمی نیز در واکنش به این لایحه در شبکهی اجتماعی ایکس نوشت: «این دیگر اسمش لایحه #حجاب و عفاف نیست؛ لایحه برقراری حکومت نظامی اسلامی است.»
محمد فاضلی، جامعهشناس منتقد ساکن ایران نیز در کنایهای به روند سریع پیشرفت این لایحه در مجلس، در شبکهی اجتماعی ایکس نوشت: «رئیس کمیسیون قضایی مجلس درباره لایحه عفاف و حجاب “هیچ چالشی در بررسی لایحه وجود نداشت.” پریچت، اندروز و وولکاک در کتاب “توسعه به مثابه توانمندسازی حکومت” شرح میدهند که چگونه سادهترین کار در حکومت، نوشتن اسناد است، و در این مورد خاص، بدون هیچ چالشی هم بوده است.»
سوفیا نصراللهی روزنامهنگار ساکن ایران کاربر دیگری است که در شبکهی اجتماعی ایکس در رابطه با این لایحه ابراز نظر کرده و همچون محمد فاضلی با کنایه به سخنان رئیس کمیسیون قضایی در بدون چالش بودن رسیدگی به این لایحه اشاره کرد و نوشت: «معلومه چالش نبوده…چالش مال وقتیه که یه عقلی هم وسط باشه…جمع حماقت که چالش نداره.»
و کاربر دیگری با نام «behnam2k» در ایکس با اشاره به گذشت حدود یک سال از کشته شدن مهسا امینی در بازداشت گشت ارشاد و وقایع اعتراضی پس از آن نوشت: «چیزی بهتر نشده، چیزی تغییر نکرده! حدود یک سال است حرف از کار فرهنگی و لایحه عفاف و حجاب و کوفت و زهرمار میزنن! هزاران میلیارد تومان هزینه طرح و برنامه و لایحه شده است. اما بعد از یک سال بازگشتهاند به نقطه اول، بهزور و ضرب و شتم! هیچچیز عادی نیست و #زن_زندگی_آزادی ادامه دارد.»
اینها تنها نمونهای کوچک از حجم واکنشها به لایحه عفاف و حجاب است. البته که به گفته برخی کارشناسان و تحلیلگران شبکههای اجتماعی واکنشها به لایحه عفاف و حجاب تا به اینجای کار کمتر از موارد مشابه پیشین بوده و کاربران در قیاس با وقایع گذشته واکنشهای کمتری در برابر این موضوع از خود نشان دادهاند؛ موضوعی که به گمان همین کارشناسان پس از تبدیلشدن این لایحه به قانون و اجرایی شدن آن، با توجه به بار اجتماعی فراوان و تبعات جدی که در پی آن ایجاد خواهد شد، روند دیگری به خود میگیرد و موج اصلی واکنشهای اعتراضی را باید آن زمان انتظار کشید.
بدحجابی بی حجابی تبعیض جنسیتی توقیف خودرو حجاب حجاب اجباری خشونت خط صلح زن زندگی آزادی سوشیال مدیا شبکه های اجتماعی عاطفه دانشگر لایحه عفاف و حجاب ماهنامه خط صلح ماهنامه خط صلح 148 مهسا امینی