نویسندگان
مقاله های اخیر
ماهنامه خط صلح شماره ۱۶۱
آزادی اندیشه و بیان
امروز دولتی در ایران بر سر کار آمده که شعار خود را وفاق ملی میداند؛ شعاری که بیش از دو دهه پیش نهضت آزادی –به عنوان بخشی از اپوزیسیون حکومت در داخل ایران— با انتشار بیانیهای آن را مطالبه کرد و از آن زمان در فضای سیاسی کشور ما گاهی در مباحث سیاسی مجدد طرح […]
تاریخ معاصر کشور ما سرشار از اعتراضات خشونتپرهیز برای تغییر ساختار سیاسی قدرت است؛ بهطوریکه شاید بتوان نخستین مقاومت مدنی در قرن بیستم را متعلق به ایرانیان دانست؛ چراکه در لیست کارزارهای قرن بیستم از انقلاب مشروطهی ایران در سال ۶-۱۹۰۵، بهعنوان نخستین کارزار انقلابی خشونتپرهیز نام برده میشود. در طول یک و نیمقرن کنشگری […]
سیاست دنیاهای متفاوتی دارد، یکی از آنها دنیای «وعدهها» است. امروزه سیاستمداران در تمام اَشکال حکومتها –از دمکراتیک گرفته تا نیمهدمکراتیک و حتی استبدادی—، ناچارند به مردم وعده بدهند و مردم نیز معمولاً چارهای جز این ندارند که بر اساس وعدههایی که از نامزدها میشنوند، «انتخاب» کنند. پس از انتخاب اگر به وعدههای خود عمل […]
اصناف
در حالی که شعار «وفاق ملی» به عنوان یک اصل کلیدی در دولت پزشکیان مطرح شده، به نظر میرسد این مفهوم بیشتر به عنوان ابزاری برای حفظ و تداوم سرکوب در برخی نهادهای دولتی، به ویژه وزارت آموزش و پرورش، به کار گرفته میشود. وفاق ملی که میتوانست به معنای تلاش برای همگرایی نیروها و […]
«دیگر حوصلهی این بچهها را ندارم، مدام شلوغ میکنند و به درس توجهی ندارند، به هیچ صراطی مستقیم نیستند. نمیدانم پدر و مادرها از دست اینها چه میکشند». اینها صحبتهای معلم بازنشستهی شریفی است که سال تحصیلی گذشته با او همکار بودم. «سی و پنج سال پیش استخدام شدم، بازنشسته شدم و با پرایدم در […]
اینبار صبورترین و بردبارترین گروه جامعه، خشمگین و معترض هستند. از مرداد ماه امسال، موج تازهای از اعتراضات در میان جامعهی پرستاری ایران آغاز شده است. طی دو سال گذشته، پرستاران بیمارستانهای بزرگ کشور، همگام با سایر اقشار جامعه، بهطور بیسابقهای به اعتصاب و اعتراض پرداختهاند تا نارضایتیها و مطالبات خود را بهگوش مسئولان جمهوری […]
اقلیت های دینی
خبرگزاریهای داخلی از ابلاغ شیوهنامهی «احراز توبه» توسط رئیس قوهی قضاییه خبر دادهاند. هرچند علت این ابلاغیه تاسیس شرعی و قانونی توبه در مراجع قضایی عنوان شده و به نقش بسزای آن در اصلاح و تربیت مرتکبان جرم و پیشگیری از ارتکاب مجدد جرم اشاره شده است، اما در زمینهی آزادی ادیان و مذاهب، میتواند […]
اقلیت های قومی
من از افسون آن نگاهها رها نمیشوم و نمیتوانم بفهمم آن فروغ روشن دیدگان کودکانی که در حملهی موشکی پاکستان به روستایی در سراوان، واقع در سیستان و بلوچستان ایران برای همیشه فروبسته شد، از گردش خون کدام نژاد و کدام ملیت و کدام قوم حاصل شده بود که هرگز نتوانستند رخت تابعیت ایران را […]
سال ۲۰۲۳ میلادی نیز با تمام فراز و نشیبش گذشت. سالی که در ایران تحت تاثیر جنبش اعتراضی روی داده در سال میلادی پیشش بود و البته در آن برخورد قهری با معترضان ادامه داشت. سالی که بسیاری از معترضان جنبش اعتراضی سال۱۴۰۱ همچنان در بند بودند و با احکام سنگینی توسط دادگاههای انقلاب مواجه […]
در مفهوم جامعهشناختی، قومیت یکی از مولفههای بنیادین در فهم مفهوم ملیت در بستر معاصر محسوب میگردد. بنابراین گروه قومی عبارت است از مردمی که در نتیجهی میراث فرهنگی مشترک خود، از نظر اجتماعی متمایز محسوب میشوند. فرهنگ و میراث فرهنگی را میتوان یکی از مهمترین منابع هویت انسانها دانست. افراد و گروهها با توسل […]
اقلیت های مذهبی
وقتی رمان «قطار چهارشنبهها» (۱) نوشتهی انیسا دهقانی را میخواندم به سوالی غریب برخوردم: «تحمل دردی که منحصر به تو باشد ممکن است، اما دردی را که باید با دیگری شریک باشی چطور میشود تحمل کرد؟» «قطار چهارشنبهها» به زندگی بهاییان ایران در سالهای پس از انقلاب میپردازد اما سوالی که طرح میکند به درک […]
ادبیات داستانی در ایران با نگاه اکثریت و تعریف آن از صداها و روایتهای مورد توجه عموم جامعه گره خورده است. به این ترتیب جامعه یا جوامعی که جزئی از این اکثریت محسوب نمیشوند، جایی در صحنهی ادبی آن نیز ندارند. جوامع به حاشیه رانده شده در هر کشوری علاوه بر آنکه از دایرهی قدرت، […]
چهار دهه قربانی خشونت دینسواران نقض حقوق اقلیتهای مذهبی و دینی و خشونتورزی علیه آنان داستانی تنها در ایران یا حتی خاورمیانه نیست. تاریخ بشر مشحون از اینگونه خشونتها علیه انسانها با عقاید و اندیشههای گوناگون است. گرچه پس از جنگ دوم بینالملل در اعلامیهی جهانی حقوق بشر و در اصول متعدد آن چون اصول […]
بهداشت و محیط زیست
سلامت روان امروزه تعریفی مبنی بر بهزیستی روانی، اجتماعی و جسمانی دارد و به این معناست که فرد با توجه به پیوستگی روانشناختی با تمام ساختارهای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در ارتباط است و هرگونه نابسامانی و آشفتگی در این ساختارها فرد را نیز تحت تاثیر قرار میدهد. افزایش آمار خودکشی در سطح یک […]
حق حیات(اعدام)
در آستانهی دومین سالگرد اعتراضات سراسری سال ۱۴۰۱ و جنبش مهسا، احکام اعدامی که در دادگاههای جمهوری اسلامی علیه زنان صادر شده، همه را غافلگیر کرد. «شریفه محمدی»، فعال کارگری، یکی از زنانی است که بهاتهام «بغی» بهاعدام محکوم شده است. خانم محمدی عضو پیشین تشکل کارگری «کمیتهی هماهنگی برای کمک به ایجاد تشکلهای کارگری» […]
در آستانهی سالگرد اعدامهای تابستان ۱۳۶۷ هستیم. تابستان سیاهی که هزاران فعال سیاسی، سبعانه و برخلاف قوانین، اعدام شدند. دربین اینزنان و مردان، بسیاری بودند که دورهی محکومیتشان پایان یافته و چشم بهراه آزادی بودند. اما اعدامشان کردند، بهصورت دستهجمعی و بینام و نشان، بهخاک سپرده شدند و خبر اعدام آنها را با تحویل ساک […]
حقوق آکادمیک
در دوران جنبش مهسا، دانشگاههای ایران، یکی از اصلیترین سنگرهایی بودند که صدای فریاد «زن، زندگی، آزادی» در آن از سوی دانشجویان و اساتید بلند شد. مطالبات این بخش از جامعهی علمی کشور، کاملاً در راستای مطالبات مردم بود؛ خواستههایی که هزاران نفر را در شهرستانها و روستاها از خانههایشان روانهی خیابانها کرد. بسیاری از […]
همزمان با آغاز خیزش «زن، زندگی، آزادی» در سال ۱۴۰۱، دانشجویان سراسر کشور در دانشگاهها به عنوان نبض تپندهی جریانها و جنبشهای اجتماعی، درخصوص جان باختن مهسا امینی به اعتراض و واکنش و تجمعات گسترده پرداختند. این اعتراضات آنقدر فراگیر بود که تشکلهای دانشجویی –اعم از انجمنهای اسلامی و شوراهای صنفی و یا جمعهای غیررسمی […]
حقوق فرهنگی
«سولکا» صدایش میزنند؛ آنقدر با این اسم شناخته میشود که دیگر اطرافیانش فراموش کردهاند نام اصلیاش «سارا بحرینی» است. سارا یا همان سولکا، با تتوهای بیشمار بر بدن، ظاهر گنگستریِ شیکی دارد؛ چیزی شبیه به «گریسلدا بلانکو» با این فرق که سارا تبهکار نیست، او یک هنرمند است، ترانههای زیبا مینویسد و صدایی پرقدرت دارد. […]
آیا موسیقی میتواند در ایجاد همبستگی در جوامع و تقویت جامعهی مدنی نقشآفرین باشد؟ این سوالی است که برخی «موسسات برخاسته از جامعه» (Community – Based Institutions) در زمینهی آموزش موسیقی سعی دارند تجربههایی برای آن خلق کنند. یک نمونه از این موسسات «موسسهی موسیقی جامعه» (Community Music Work-CMW) واقع در شهر پراویدنس(Providence) در ایالت […]
دگر باشان جنسی
ادبیات داستانی در ایران با نگاه اکثریت و تعریف آن از صداها و روایتهای مورد توجه عموم جامعه گره خورده است. به این ترتیب جامعه یا جوامعی که جزئی از این اکثریت محسوب نمیشوند، جایی در صحنهی ادبی آن نیز ندارند. جوامع به حاشیه رانده شده در هر کشوری علاوه بر آنکه از دایرهی قدرت، […]
آزار جنسی در محیط کار خطری است که باعث کاهش کیفیت زندگی شخصی و کاری میشود، رفاه زنان و مردان را به خطر میاندازد، برابری جنسیتی را تضعیف میکند و هزینههایی را بر شرکتها و سازمانها تحمیل میکند. در سالهای اخیر جنبشهایی در جهان شکل گرفته است که باعث توجه بیشتر به این واقعیت شده […]
مهاجرت پدیدهای است که در فرهنگ و تاریخ بشر و البته ایرانیان سابقهای به درازنای تاریخ دارد (پرچمدار ادبیات مهاجرت در ایران، نویسندگان شهیر و نامی چون بزرگ علوی و صادق هدایت بودند). با بررسی تمام جوانب آن، آشکار است که انگیزههای مهاجرت [اجباری] در سالهای اخیر از میهنمان بیش از هر مطلب دیگری وابسته […]
زنان
آذر تشکر جامعهشناس، محقق فعال (Activist researcher) است که دغدغهی تغییرات اجتماعی دارد و پروژههای مختلف تحقیقاتی و تسهیلگری را در سراسر ایران –عموماً درحوزهی شهر و زنان— پیش برده است. این محقق علاوه بر مشاهدهگری و نوشتن و ارائهی تحلیلهای جامعهشناسانه، لایف کوچ (life coaching) نیز، هست. آذر تشکر توضیح میدهد که کوچینگ، نوعی […]
یکی از مهمترین تحولات اجتماعی و سیاسی در سالهای اخیر در ایران، جنبش «زن زندگی آزادی»، موسوم به جنبش «مهسا» است که از اواخر تابستان ۱۴۰۱، همزمان با کشته شدن مهسا امینی توسط پلیس ایران (گشت ارشاد) آغاز شد و تاکنون به اشکال مختلف ادامه یافته و بروز داشته است. خواستههای معترضان در این جنبش، […]
طی مدت کوتاهی که از صدور حکم «اعدام» برای شریفه محمدی و پخشان عزیزی میگذرد، بیانیههای متعددی در اعتراض به صدور این احکام و خطر صدور احکام مشابه برای وریشه مرادی و نسیم غلامی سیمیاری منتشر شده است. توجه به نامهها و تحلیلهای که زنان زندانی، درخصوص وضعیت نابهسامان کشور منتشر کردهاند، در شرایطی که […]
زندانیان
من نه حقوقدانم، نه قاضی و نه متخصص فقه اسلامی. بلکه در این یادداشت کوتاه کوشش میکنم برداشت خود را دربارهی شیوهنامهی احراز توبه (ابلاغیهی رئیس قوهی قضاییهی جمهوری اسلامی در تیرماه ۱۴۰۳) با شما در میان بگذارم؛ اگرچه لازم است به علت عدم تخصص لازم و ورود به این بحث، پیشاپیش از شما خوانندگان […]
در نیمهی اول تیرماه ۱۴۰۳ و در بحبوحهی دوران پس از سقوط بالگرد ابراهیم رئیسی و آمادهسازیها برای انتخاب رئیس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی، رئیس قوهی قضاییه شیوهنامهای را ابلاغ کرد که به نظر میآید اگر در فضای دیگری بود، محل بحثها و نظرهای بسیاری میشد. نام شیوهنامهی ابلاغی، «شیوهنامهی احراز توبه» است و با […]
اگر پایِ خواندن روایتهای زندانیان سیاسی دههی ۶۰ در زندانهای جمهوری اسلامی بنشینیم، امکان ندارد که از سیاست توابسازی در این دوران چیزی به گوشمان نخورد؛ فرایندی که زندانیان سیاسی توسط بازجویان و مقامات زندان، تواب میشدند و باوجود ندامت و اعلام انزجار از گذشتهی مبارزاتی خود، در زندان محبوس میماندند و از وجودشان در […]
کارگران
در آستانهی دومین سالگرد اعتراضات سراسری سال ۱۴۰۱ و جنبش مهسا، احکام اعدامی که در دادگاههای جمهوری اسلامی علیه زنان صادر شده، همه را غافلگیر کرد. «شریفه محمدی»، فعال کارگری، یکی از زنانی است که بهاتهام «بغی» بهاعدام محکوم شده است. خانم محمدی عضو پیشین تشکل کارگری «کمیتهی هماهنگی برای کمک به ایجاد تشکلهای کارگری» […]
خبری از معاون اول منتشر میشود که میگوید بازنشستگان سربار دولت هستند و بار مالی؛ بهسرعت تکذیب میشود و منتشرکنندهی خبر هم بازداشت. این سخنان نماینده همان نگاهی است که میشناسیم: کارگر سربار کارفرما است، بیمار سربار جامعه است، هزینهی مدرسه سربار بودجه است، خلاصه «ما» منفعتی برای آنها نداریم. تا میتوانیم کار کنیم و […]
شاخصهای اقتصادی فقر را به مثابه «کاهش کیفیت زندگی» و یا «محرومیت» یعنی کاهش دسترسی به منابع مادی میفهمند. سنجش میزان افول درآمدها نسبت به خط فقر (شاخص خط فقر) یا کاهش قدرت خرید روشهای عمده برای محاسبهی میزان فقر هستند. در مطالعات جامعهشناختی نیز تاثیرات اجتماعی فقر معمولاً تعمیق نابرابری، تبعیض، افزایش جرایم، محرومیت […]
کودکان
زنان اقلیتی از زندانیان در سراسر جهان را تشکیل میدهند که تخمین زده میشود شامل دو تا نه درصد از جمعیت زندانهای جهان باشد. این در حالیست که، تعداد زنان زندانی در برخی کشورها به میزان قابلتوجهی افزایش یافته و حتی در مقایسه با تعداد زندانیان مرد، افزایش تعداد زندانیان زن چشمگیر است. با این […]
وقتی از زنان زندانی به عنوان گروه خاصی از زندانیان صحبت میکنیم، از تبعیضهای متقاطعی حرف میزنیم که زنان را به شکل متفاوتی از زندانیان مرد تحت تاثیر قرار میدهد. البته این را هم در نظر داریم که ستم مضاعف، افراد دارای هویتهای جنسیتی متفاوت را هم متاثر میکند. این یادداشت، بر گروه خاصی از […]
دوران کودکی، سرنوشتسازترین دوران زندگی انسان است و چگونگی سپری شدن آن، تا اندازهی زیادی، تعیینکنندهی سرنوشت انسانها خواهد بود. سپری کردن این دوران در محیط خانه و در کنار اعضای خانواده –بهویژه مادر— از بایستههای اولیهی یک کودکی سالم برای گذار به دوران بزرگسالی است. اهمیت فراوان این دوران، بخش قابل توجهی از پژوهشهای […]
متفرقه
یکی از مهمترین مسائلی که اینروزها در سطح جامعه مطرح است، مشخص نمودن مرز «نافرمانی مدنی» با قانون شکنی، قانونگریزی و اصطلاح فقهی «بغی» است. توجه به اینموضوع، سبب طرح اینمسئله است که: نسبت اخلاق با حقوق، یا عدالت با اخلاق و یا در نگاهی مذهبی، تعامل یا تقابل مذهب با حقوق چیست که آنرا […]
هنوز مدرسه نمیرفتم، اوایل دههی ۱۳۷۰ شمسی، روزی به منزل یکی از اقوام رفته بودیم و من با پسر فامیل در کوچه مشغول بازی بودم. دعوایی کودکانه شکل گرفت و طرفین دعوا از لفظ افغانی بهعنوان فحش به یکدیگر استفاده میکردند. نمیفهمیدم چرا باید افغانی فحش باشد؛ راستش را بخواهید، هنوز هم نمیفهمم. این روزها […]
مهاجرت بهمعنای جابهجایی افراد از یک کشور یا منطقه به کشور یا منطقهی دیگر، بهمنظور اقامت دائم یا موقت است. این پدیده، یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین رویدادهای جهانی در طول تاریخ بشر بوده و همچنان نقش مهمی در شکلدهی جوامع و اقتصادهای مدرن ایفا میکند. درک دلایل و انگیزههایی که افراد را به مهاجرت […]