مدارس امین یا  مدارس پیش حوزوی و  مدارس صدرا انواع جدیدی از مدارس هستند که در سال های اخیر تاسیس شده اند. ویژگی مشترک این مدارس ورود مستقیم  روحانیت به حوزه ی مدیریت و اجرا در مدارس است. علاوه بر این تعداد زیادی روحانی در قالب طرح های گوناگون به عنوان پیش نماز و مبلغ برای پاسخگویی به شبهات دینی دانش آموزان و معلمان به مدارس اعزام می شوند. حوزه های علمیه دوره های ضمن خدمت و بازپروری عقیدتی برای معلمان دینی و مربیان پرورشی برگزار می کنند و در تالیف کتاب های درسی نیز نقش مستقیم دارند.

امضای تفاهم نامه میان اداره ی کل آموزش و پرورش شهر تهران و حوزه ی علمیه برادران در خصوص واگذاری تعدادی مدرسه ی دولتی به حوزه های علمیه، بار دیگر موضوع چالش برانگیز نقش روحانیون در مدارس را به عرصه ی افکار عمومی آورد. وزارت آموزش و پرورش تاکنون توضیحی پیرامون دلایل امضای این تفاهم نامه نداده است.

تفاهم نامه، به قدری یک جانبه و نامتوازن است که برخی از معلمان آن را به قرارداد ترکمنچای تشبیه می کنند. مدیرکل آموزش و پرورش تهران با امضای این تفاهم نامه و سپردن امور تربیتی برخی مدارس به حوزه، در واقع بی کفایتی و عدم صلاحیت حدود 70 هزار معلم و مربی شاغل در مدارس شهر تهران را تایید و سند آن را امضا کرده است. بر اساس این تفاهم نامه، به انتخاب مدیریت حوزه، تعدادی از مدارس دولتی تبدیل به “مدرسه ی وابسته به حوزه ی علمیه” می‌شوند و مدیریت حوزه با استقرار روحانی ثابت، مدیریت تربیتی مدارس وابسته را بر عهده خواهد گرفت. تعداد مدارسی که هر سال به این طرح افزوده می‌شوند، بر اساس ظرفیت‌ های اعلام شده از سوی مدیریت حوزه تعیین می‌شود. آموزش و پرورش متعهد شده که مدیران و معاونان پرورشی مناطق و مدیران مدارس منتخب را در ارتباط با طرح، توجیه کند. در حالی که اکثر مدارس کمبود کلاس درس دارند، آموزش و پرورش متعهد شده که برای روحانی مدرسه دفترکار تعیین کند. کار “روحانی مدرسه” مشاوره،‌ پاسخگویی به سوالات و ارتباط با خانواده‌ های دانش آموزان است. آموزش و پرورش متعهد شده است که برای حضور مستمر روحانی مدرسه و اساتید حوزه ی علمیه در جلسات خانواده‌ها، دانش آموزان و معلمان،  زمینه سازی کند.

در سال های اخیر و دقیقاً از سال 85 که ستاد همکاری های حوزه و آموزش و پرورش تشکیل شد، حوزه های علمیه حضور مستقیم در مدارس را به  نقش ارشادی و تئوریک خود افزوده اند. البته روحانیت امکان حضور در بیش از یک صد هزار مدرسه ی کشور و تربیت مستقیم بیش از 12.3 میلیون دانش آموز را ندارد، اما به قدر وسع و توان، حضورش را در مدارس توسعه می دهد. تاسیس مدارس امین یا مدارس پیش حوزوی از 4 سال پیش در چارچوب منشور همکاری حوزه ی علمیه و آموزش و پرورش آغاز شده است. تعداد دقیق مدارس امین یا پیش حوزوی مشخص نیست اما  در آبان 92، حجت الاسلام محمد حسن نبوی معاون تبلیغ و آموزش‌های کاربردی حوزه علمیه گفت: “1800 مدرسه ی پیش حوزوی یا مدرسه ی امین با مدیریت 300 حوزه علمیه، در سراسر کشور راه اندازی می شود.” معاون تبلیغ حوزه  به تعداد مدارس پیش حوزوی موجود،  اشاره ای نکرد و واقعاً معلوم نیست که تاکنون چند مدرسه تاسیس شده است.  مطابق گفته ی نبوی، هر حوزه ی علمیه 6 مدرسه را در قالب طرح مدارس امین در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان، دخترانه و پسرانه در اختیار می گیرد.

حجت الاسلام مردان پور، مدیر مدارس امین کشور نیز می گوید: “در طرح تربیتی مدارس وابسته، ده شاخصه ی قرآنی مانند خود شناسی، محبت به خود، خدا و اهل بیت، صداقت، ارزش علم و احترام به عالم و علم، حیا در دین، امر به معروف و نهی از منکر و التزام به ولایت و نظام اسلامی آموزش داده می شود.”

یکی از اهداف تاسیس مدارس پیش حوزوی، جذب دانش آموزان با استعداد به مدارس علوم دینی است. محمدحسن نبوی، هم چنین در سومین هم ‌اندیشی آموزش و پرورش و حوزه‌های علمیه گفت : “میانگین استعدادهای ورودی به حوزه پائین است، ما اگر مدارس با جاذبه راه ‌انداختیم که افراد مستعد در آن حضور یابند، آن ها را تشویق به حضور در حوزه خواهیم کرد… با اجرای درست این طرح، بسیاری از ضایعات موجود در شیوه ی فعلی پذیرش، جذب یا طرد افراد، برطرف می‌شود… ما الان کار را در دبیرستان و راهنمایی آغاز کرده‌ایم، اما معتقدیم لازمه ی کار تربیتی جامع این است که از روز اول تربیت، وارد معرکه شویم؛ یعنی اعتقاد به راه‌اندازی این مراکز آموزشی در مقاطع پیش دبستانی نیز داریم…” وی در پاسخ این سوال که آیا از بودجه ی حوزه برای ساخت این مدارس هم استفاده می‌کنید، می گوید: “خیر! آموزش و پرورش، چند هزار میلیارد بودجه دارد و ما نباید از پول حوزه برای آن خرج کنیم… جدیداً با وزیر آموزش و پرروش جلسه داشتیم؛ به ایشان گفتم که اگر می‌خواهید حوزه به کمکتان بیاید، نباید از حیث امکانات وابسته به حوزه باشید، مثلاً حوزه برای شما مدرسه درست کند، بلکه به ‌دنبال این باشید که بخشی از فضاهای آماده ی خود در اختیار حوزه بگذارید تا ببینید مدل تربیتی آن جواب می‌دهد یا خیر…” حجت الاسلام نبوی در ادامه  گفت: “الان دانش‌آموزان متوسطه یا پیش دانشگاهی با حوزه آشنایی ندارند و در معرفی مشاغل هم حرفی از حوزه وجود ندارد. بسیاری از دانش‌آموزان با استعداد، اگر با هدف و توانمندی‌های حوزه، آشنا شوند، وارد حوزه خواهند شد.”

وزارت آموزش و پرورش همواره به بهانه ی ناتوانی در تربیت دینی دانش آموزان در معرض انتقاد مسئولان سیاسی، علما و مراجع دینی بوده است. اغلب مسئولین و علما شکایت می کنند که با گذشت 35 سال از پیروزی انقلاب، آموزش و پرورش  نتوانسته است که نسلی از دانش آموزان ارزش مدار و متدین بر اساس الگوهای انقلاب اسلامی تربیت کند. وزرای آموزش و پرورش در دیدارهای منظم با مراجع تقلید و روحانیون بلندپایه، گزارشی از برنامه های خود برای اسلامی کردن مدارس را  به استحضار می رسانند و رهنمودها و نگرانی های بزرگان را می شنوند، اما تاکنون تحقیق جامعی درباره ی علل ناکامی معاونت پرورشی انجام نشده است. راه حل ساده افزودن مباحث دینی بیش تر به کتاب های درسی است که تاکنون کارساز نبوده است.  وزرای آموزش و پرورش، حوزه های علمیه را منبع تئوریک اصول تعلیم و تربیت می دانند. آن ها در ملاقات با علما به نارسایی های تربیتی دانش آموزان اعتراف و خواستار کمک حوزه ها برای رفع این مشکلات می شوند. آن ها هرگز این احتمال را مطرح نمی کنند که شاید اشکال کار در نحوه ی ارائه مباحث دینی، بدون توجه به دیدگاه های کارشناسان تعلیم و تربیت است. با این حال  گاهی زمزمه می کنند که همه ی عوامل تربیت کودکان در اختیار آموزش و پرورش نیست و به نقش صدا و سیما و ماهواره و اینترنت و نهاد خانواده و غیره اشاره می کنند. علی اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش دولت روحانی در شهریورماه و قبل از گرفتن رای اعتماد مجلس به دیدار علما شتافت و با چهار تن از مراجع تقلید، آقایان مکارم شیرازی، جعفر سبحانی، صافی گلپایگانی، ابراهیم امینی و  مدیر حوزه ی علمیه، آیت الله حسینی بوشهری، دیدار و گفت و گو کرد. دغدغه های علما در این دیدار تقریباً مشترک بود: “نسل جوان ما از نظر اعتقادی و اخلاقی وضعیت مطلوبی ندارند… ماهواره ها نیز ذهن جوانان را شستشو می دهند… در فضای مجازی شبهات بسیاری مطرح است…”

انقلاب اسلامی در سال 57، وارث هزاران مدرسه ی مدرن با بیش از  هفت میلیون دانش آموز و 350 هزار معلم شد.  معلمان و دانش آموزان به طور فعال در پیروزی انقلاب شرکت کرده بودند. هر چند در سال های اول انقلاب عده ای انحلال دستگاه آموزش و پرورش و بازگشت به عصر مکتب خانه ها را مطرح کردند، اما گرایش رهبران انقلاب، اسلامی کردن آموزش و پرورش بر اساس الگوی مدارس دینی مانند مدارس علوی، رفاه و کمال بود و از همان روزهای اول، تغییر برنامه های درسی و کتاب های درسی و گزینش معلمان بر اساس معیارهای مکتبی و تاسیس امور تربیتی در دستور کار قرار گرفت. در فاصله ی سال های 58 تا 60، هزاران مدیر و معلم به دلایل سیاسی و عقیدتی  اخراج و بازنشسته شدند  و  بیش از 30 هزار جوان انقلابی به عنوان مربی پرورشی نبض سیاسی مدارس را در دست گرفتند . در اولین سال تحصیلی بعد از انقلاب کتاب های درسی و برنامه ی مدارس تغییر کرد. رقبای ایدئولوژیک روحانیت، مانند مارکسیست ها، از فضای مدارس بیرون رانده شدند و اولین دستگاه گزینش کارکنان دولت در وزارت آموزش و پرورش ایجاد شد. حجاب اسلامی شامل مانتو و مقنعه و شلوار از سال 60 در مدارس دخترانه برای خانم معلم ها و دانش آموزان اجباری شد. روحانیون هرچند به عنوان معلم و مربی وارد آموزش و پرورش نشدند اما در مراکز کلیدی وزارتخانه مانند معاونت پرورشی و معاونت پژوهش و تالیف کتاب های درسی مستقر شدند. همه ی شرایط برای تربیت جوانانی مومن و معتقد به آرمان های انقلاب اسلامی آماده بود؛ اما آن چه در عمل اتفاق افتاد فاصله ی عمیق بین انتظارات و واقعیت ها را به نمایش گذاشت.

در سال های اخیر حجم مباحث دینی در کتاب های درسی دوره ی ابتدایی، بسیار افزایش یافته است. روحانیت که تا پیش از تاسیس مدارس نوین، به طور انحصاری مسئولیت تعلیم و تربیت کودکان در مکتب خانه ها را بر عهده داشت، در صد سال اخیر هیچ گاه به تعلیم و تربیت در مدارس جدید روی خوش نشان نداده  است. از دید آن ها مدارس جدید با الگو برداری از غرب تاسیس شده اند و هدف آن ها سست کردن پایه های ایمانی دانش آموزان مسلمان است. روحانیت محافظه کار در این 35 سال نقش هدایتی خود را در آموزش و پرورش بدون رقیب حفظ کرده است. اما روحانیت و مقامات سیاسی از خروجی مدارس راضی نیستند و بر این باورند که در تربیت کودکان و نوجوانان کوتاهی می شود. به گفته ی مقامات، 35 سال تربیت دینی در مدارس منجر به شکل گیری انسان های تراز انقلاب اسلامی نشده است. حوزه های علمیه سرانجام به این نتیجه رسیدند که خود آستین ها را بالا بزنند و تئوری های تربیت دینی را مستقیماً در مدارس اجرا کنند. تاسیس ستاد همکاری های حوزه و آموزش و پرورش در سال 85 و ایجاد  مدارس امین با مدیریت تربیتی بلاواسطه ی روحانیون از سال 88، گام های  عملی در این جهت است.