نگاه بیرونی به حسن روحانی و وضعیت حقوق بشر در ایران/ مصطفی رحمانی

از “روحانی، اوبامایِ ایران” تا “هِد فیکِ روحانی”

با انتخاب حسن روحانی به عنوان هفتمین رئیس جمهور ایران و شعارهای پیش از انتخابات او نسبت به بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران، همزمان و همانند نگاه داخلی، در خارج از ایران نیز، دو دیدگاه مثبت و منفی نسبت به این رویداد به وجود آمده است.

سازمان عفو بین الملل در بیانیه ای با عنوان “رئیس جمهور ایران باید به وعده های حقوق بشری خود عمل کند” (1) اعلام کرد: “پیروزی حسن روحانی، سیاستمدار 64 ساله، در انتخابات ریاست جمهوری ایران، فرصتی جدید پدید آورده تا به موضوع نقض حقوق بشر در این کشور پرداخته شود.”

از سویی دیگر، سازمان دیده بان حقوق بشر در بیانیه ای(2) در خصوص انتخاب حسن روحانی، خاطر نشان کرد، ایران ملزم به تغییرات فوری در وضعیت حقوق بشرش می باشد.

به هر روی، دیدگاه منتقدین و تحلیلگران در این باب به دو دسته ی منفی و مثبت تقسیم می شوند که با ذکر نمونه هایی از هر دسته، در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم:

نگاه منفی:

الف) شائول بخاش، استاد دانشگاه جورج میسون در ویرجینیا، می گوید: “روحانی وارث چالش های دلهره آوری همچون: اقتصاد در حال سقوط، دولت آشفته، وضعیت حقوق بشر رو به قهقرا و سازمان های سیاسی تندرو و محافظه کار تقویت شده، است.” (3)

از نگاه این متفکر غربی، سر و سامان دادن به آنچه که روحانی با آن روبه روست، کاری بسیار دشوار و احتمالاً غیر ممکن است.

ب) استقن شواردز، در مقاله ای تحت عنوان: “سرکوب سنگین دراویش ایرانی، راه روحانی را نشان می دهد” در ویکلی استاندارد (4)، می نویسد: “انتخاب حسن روحانی رئیس جمهور جدید ایران، که یک روحانی قشر تابع است، باعث شده در رسانه های غربی حدس های زیادی در مورد بهبود شرایط در سطح داخلی و خارجی ایران پدید آید. اما اخبار محکومیت های سنگین هفت گرداننده ی سایت و وکلای دراویش گنابادی که از سال 2011 بدون محاکمه در زندان به سر می برند، نشان می دهد که این راه سرکوب در دولت جدید نیز ادامه خواهد یافت.”

وی در ادامه ی مقاله خود به تشریح وضعیت دراویش گنابادی و اتهامات آنان می پردازد.

ج) اما در مقاله ی مارک پی لاگون و مارک دی والاس، در بخش “سایه” در فارین پلیسی (5)، نگاه منفی و انتقادی به این موضوع بسیار شدید و بُرنده شده؛ به طوری که در عنوان مقاله از واژه ی “هد فیک” (Head Fake) در مورد روحانی استفاده شده است. این واژه که خود یک اصطلاح سیاسی و اقتصادی است نیاز به توضیح دارد:”هد فیک، زمانی است که یک بازیگر سر خود را حرکت می دهد تا تغییر جعلی در مسیر ایجاد کند. در اقتصاد، هد فیک زمانی است که ظاهراَ بازار در یک مسیری در حرکت است اما در پایان می‌بینیم که جهتِ اصلی چیزی کاملاً مخااف آن مسیر ظاهری بوده است.”

در این مقاله آمده است: “از دید روحانی، وضعیت حقوق بشر در ایران، بهترین حیطه ای است که می توان در آن ادعای تغییر داشت. رفتار مقامات ایران با شهروندان خود بسیار وحشتناک است. به طوری که، شهروندان به طور معمول از آزادی بیان، دادگاه عادلانه و آزادی های شخصی برخوردار نیستند. ایرانیان به خاطر عقایدشان، قومیت شان و جهت گیری های جنسی شان، دستگیر و محکوم می شوند. صدها نفر به خاطر جرائم جزئی و حتی هیچ، با جرثقیل یا چوبه ی دار در ملاء عام اعدام می شوند. روزنامه نگاران و مخالفین به طور فزاینده ای زیر نظر گرفته شده، زندانی می شوند، کتک می خورند و در بعضی موارد کشته می شوند.”

“رژیم ایران، غرب و تحریم ها را باعث وضعیت اقتصاد خراب در ایران می داند و صحبتی از سوء مدیریت و ساختارهای فاسد درونی رژیم به میان نمی آورد. به همین ترتیب، حملات تروریستی در دنیا انجام می دهد و تهدید به حمله ی نظامی می کند، و مدعی است با این کارها از حمله ی غرب جلوگیری می کند. اما نقض حقوق بشر در این رژیم به گونه ای بی همتاست که نمی توانند غرب و یا یک «لولو خور خوره» خارجی را عامل آن بدانند.”

“رهبر ایران، آیت الله خامنه ای، به وضوح می داند که مردم ایران، از وضعیت کنونی ایران جانشان به لب رسیده و رهبری را عامل آن می دانند. همچنین به نظر می آید او بیشتر مایل به چند تغییر فریبنده است تا اینکه خطر قیامی مشخص تر را میان مردم تجربه کند.

بسیار تحسین آمیز است که خامنه ای به روحانی اجازه خواهد داد تا قدم هایی فریبنده بردارد تا وانمود شود در وضعیت حقوق بشر ایران، بهبودی حاصل شده است، و به همین دلایل وی اجازه داد تا روحانی نفر اول انتخابات قرار گیرد.”

نگاه مثبت:

الف) در خوشبینانه ترین تحلیل خارجی، مقاله ای از کوین درام منتشر شده (6) که از حسن روحانی به عنوان “باراک اوبامای ایران” نام برده شده است.

ب) در مقاله ی مارکوس جرج با عنوان “تغییرات به تدریج بعد از انتخاب میانه روی ایران می آید” (7) اگر چه بوی خوش تغییر به مشام می رسد، اما در قسمتی از مقاله که مربوط به نقض حقوق بشر و آزادی و قول های پیش از انتخابات حسن روحانی است، احتمال آن داده شده که حسن روحانی توسط نیروهای امنیتی بدنام ایران، متوقف شود.

ج) جولین بورگر و سعید کمالی دهقان در مقاله ای با عنوان “نشانه های کوچک تغییر در ایران با نزدیکی تحلیف روحانی” در روزنامه ی گاردین 8) امید ایرانیان را همراه با تجربیات تلخ بیان داشته اند و از تغییرات در زمان سید محمد خاتمی تا سرکوب های سنگین در سال 2009 یاد کرده اند.

د) اشپیگل در مقاله ای با عنوان “سخن برلین: رأی ایرانیان پیام مثبتی برای دنیا بود” (11) از قلم دای ولت (از جناح محافظه کار) می نویسد: “تحرکات اپوزیسیون که در سال 2009 به سختی سرکوب شد، ناپدید نشده است، بعد از هشت سال رئیس جمهوری احمدی نژاد، بسیاری از رأی دهندگان به این نتیجه رسیدند که چیزی باید تغییر کند. اما برای روحانی سخت خواهد بود تا واقعاً وضعیت زندگی در کشور را، همانطور که طرفدارانش در جشن پیروزی او خواستار چنین چیزهایی بودند؛ بهبود بخشد. او می گوید رابطه با غرب را بهبود می بخشد و حقوق بشر و جامعه ی مدنی را گسترش خواهد داد. شاید لحن حکومت ایران به واقع کمی نرم تر شود، اما رهبر ایران، آیت الله خامنه ای، حرف آخر را در مورد روابط خارجی و خط مشی امنیتی خواهد زد.”

شروع به کار حسن روحانی و اولین محکومیت های گروه های حقوق بشری

یک روز مانده به شروع رسمی کار حسن روحانی، در اولین مورد محکومیت، روحانی توسط سازمان دیده بان ملل متحد، یک گروه حقوق بشری در ژنو، محکوم شد (12). این گروه از سازمان ملل خواست تا روحانی را به دلیل “سخنان زشت و محرک” در روز قدس که از آن به عنوان “جشنواره ی نفرت” یاد شده، محکوم کند. سازمان دیده بان ملل متحد این سخنان را زمینه ساز سرکوب اقلیت های مذهبی و تحریک آمیز دانسته است.

اما با تعیین کابینه توسط حسن روحانی، موج دیگری از محکومیت های گروه های حقوق بشری بین المللی، از جمله دیده بان حقوق بشر و گزارشگران بدون مرز شکل گرفت (13).

این دو گروه در بیانیه ای مشترک شدیداَ به پیشنهاد مصطفی پور محمدی به عنوان وزیر دادگستری، اعتراض کرده و خواستار تعویض فوری وی شده اند.

در این بیانیه، به کارنامه ی سیاه حقوق بشری پور محمدی از جمله نقش داشتن در اعدام هزاران زندانی سیاسی در دهه ی شصت و پست های وزیر اطلاعات در دوره ی اول و معاونت وزارت اطلاعات در دوره ی دوم ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، اشاره شده و خاطر نشان شده بیم آن می رود که وی به نقض حقوق بشر و جرائم علیه بشریت خود ادامه دهد.

شایان ذکر است، دیده بان حقوق بشر در گزارشی در سال 2005 از پور محمدی به عنوان “وزیر مرگ” یاد کرده است (14).

لوسی موریلون، رئیس بخش پژوهش در سازمان گزارشگران بدون مرز در این باره می گوید: “نامزدی مصطفی پور محمدی نه تنها ضربه ای به تمامی کسانی است که در مقابل مصونیت از مجازات او مبارزه کرده اند، بلکه تحقیر خانواده های روزنامه نگاران و مخالفان کشته و شکنجه شده در زمان پست اوست. اثر مخرب انتخاب او بر توانایی روزنامه نگاران و دست اندرکاران رسانه در اطلاع موثر و مستقل عموم را نبایست دست کم گرفت.” (13)

در این بیانیه ی مشترک، جو استورک، مدیر بخش خاورمیانه ی سازمان دیده بان حقوق بشر خاطر نشان می کند: “روحانی در طول مبارزات انتخاباتی خود بارها وعده داد که از حقوق مردم ایران حمایت و به طور جدی موارد نقض حقوق بشر را رسیدگی می کند. انتخاب پور محمدی به عنوان وزیر دادگستری، پیام وحشتناکی است در مورد تعهد رئیس جمهور جدید ایران به تعهدات حقوقی بین المللی.” (13)

منابع

1- Iran: New President must deliver on human rights promise

http://www.amnesty.org/en/for-media/press-releases/iran-new-president-must-deliver-human-rights-promises-2013-06-17

2- Iran: Urgent Need for Meaningful Rights Reform

http://www.hrw.org/news/2013/08/01/iran-urgent-need-meaningful-rights-reform

3- Hopes ride on Iran’s Rouhani, but huge task ahead: By Jon Hemming — DUBAI (Reuters)

http://kfgo.com/news/articles/2013/aug/01/hopes-ride-on-irans-rouhani-but-huge-task-ahead/

4- Heavy Repression of Iranian Sufis Indicates Rohani’s Path — By STEPHEN SCHWARTZ: http://www.weeklystandard.com/blogs/heavy-repression-iranian-sufis-indicates-rohani-s-path_740235.html

5- Rouhani’s Head Fake — Posted By Mark P. Lagon, Mark D. Wallace http://shadow.foreignpolicy.com/posts/2013/08/05/rouhanis_head_fake

6- Hassan Rohani is the Iranian Barack Obama

http://www.motherjones.com/kevin-drum/2013/06/hassan-rohani-iranian-barack-obama

7- Analysis: Change to come slowly after election of Iranian moderate