اخرین به روز رسانی:

ژانویهٔ ۲۸, ۲۰۲۵

استرس و تأثیرات روانی محدودیت‌های ارتباطی بر کاربران/ علیرضا گودرزی

برای یک مکالمه‌ی صوتی یا تصویری با دوستانی که خارج از ایران زندگی می‌کنند گاه باید چندین نرم‌افزار را باز و بسته کنم تا یکی سرانجام چند دقیقه‌ای ارتباط ما را وصل کند. خب، آن‌ها نمی‌توانند به نرم‌افزارهای وطنی متصل شوند و ما هم به اغلب نرم‌افزارهای بین‌المللی. باید چند وی‌پی‌ان را امتحان کنم ببینم کدام کار می‌کند. تبلیغ یکی از این وی.‌پی.‌ان‌ها استخدام مامور اطلاعاتی برای اسرائیل است، دیگری محتوای جنسی پخش می‌کند و آخری را باید بعد از پرداخت «حق اشتراک» راه بیاندازم. حق اشتراک، حقی است برای فروشنده‌ی وی.‌پی.‌ان، که خدا خیرش بدهد، ما را به زمان حال و دنیای اطلاعات وصل می‌کند. با این حال حق من به داشتن ارتباط امن و بی‌دردسر با دوستانم یا استفاده از شبکه‌های اجتماعی یا محتوای معمولی تصویری در یوتیوب به اندازه‌ی حق فروشنده رعایت نمی‌شود.

کاندیدای ریاست جمهوری از سهم ۵۰ درصدی وی.‌پی.‌ان فروشی از کل بازار فضای مجازی می‌گفت. من آماری ندیده‌ام، اما اگر بخواهم به او اعتماد کنم نتیجه‌اش حیرت است. شرکت‌هایی که ایجاد زیرساخت ارتباطات اینترنتی می‌کنند، معمولاً سرمایه‌گذاری‌های بزرگی می‌کنند و تجهیزات و نیروهایشان نوعاً پرهزینه است. شرکت‌هایی که اینترنت را به خانه‌ی ما می‌رسانند باید همیشه پاسخگوی کیفیت اینترنت باشند و مستمراً تبلیغات پرهزینه کنند تا مشتری را از رقبا بربایند. بلاگرهایی که برای یک دقیقه تبلیغ در صفحه‌شان چندده میلیون پول می‌گیرند هم حتی سهمی مهم در این بازار ندارند. امنیت و پول به جیب کسانی می‌رود که پشت یک اکانت تلگرام نشسته‌اند و با هر تمدید شد صد هزار تومان –حالا کم‌تر یا بیش‌تر— پول می‌گیرند. حق اشتراک آن‌ها در برابر جبر اشتراک ما قرار دارد. اما طبق اصل، مابه‌ازای حق تکلیف بود نه جبر.

برای دیدن یوتیوب باید وی‌.پی‌.ان بخری و به‌کار بیاندازی. استفاده از یوتیوب چیز عجیبی نیست. من برای زمان نوشتن با آن موسیقی ملایمی پخش می‌کنم که صدای محیط را بپوشاند. فرزندم هم برای یادگرفتن طرز کار چیزها در جهان به آن سر می‌زند. برای آموزش، کسب‌وکار، مهمانی، وقت خواب، تعمیر مودم یا هر کار دیگری می‌توان از آن بهره گرفت. اما اگر به وی‌.پی.‌ان نیاز باشد آیا به‌راحتی می‌توان آن را در اختیار کودکان گذاشت؟ بچه می‌تواند با وی.‌پی.‌ان به هر محتوایی دسترس داشته باشد و دیگر محدود به کلیپ‌های شاد یا آموزشی کودکانه نیست.

مضاف بر آن، ما در ایران ابتکاراتی مثل GDPR در اتحادیه‌ی اروپا را نداریم که از حریم خصوصیمان حمایت کند. وی.‌پی.‌ان ناشناخته می‌تواند هر اندازه که خواست از اطلاعات ما –حتی آن دسته که اطلاعات شخصی را با محل زندگی و علایق ما پیوند می‌زند— جمع‌آوری کند. مثلاً ممکن است بداند که اسم من چیست، کارم چیست و درآمدم چقدر است، کی از خانه خارج می‌شوم و به کجا می‌روم و الگوی هزینه‌کرد در زندگیم چه شکلی است. تصور کنید چنین اطلاعاتی از چند میلیون ایرانی کاربر وی.‌پی.‌ان به دست یک گروه تروریستی بیافتد. امنیت با توییتر و اینستاگرام و یوتیوب به خطر می‌افتد یا با چنین نشت اطلاعاتی؟

آن‌طور که می‌خواستند محصور در شبکه‌ی ملی نشدیم. هنوز انتقال پول در نرم‌افزار وطنی و احوالپرسی با رفقای خارج‌نشین در تلگرام را هر روز انجام می‌دهیم؛ فوقش چند دقیقه‌ای را هر روز برای قطع و وصل‌کردن وی.‌پی.‌ان از عمرمان می‌کاهیم. غالباً سرمایه‌ی خاصی نداریم که از طریق بدافزارهای بین‌المللی به بانکی در پاناما منتقل شود. اما امنیت حریم خصوصیمان چه؟ اصلاً این هم برای آقایان فیلترکن و فیلترشکن فروش بی‌ارزش باشد، امنیت کشوری که در وضعیت نزدیک به مخاصمه با اسرائیل است و شهروندانش در وی.‌پی.‌ان تبلیغ اسرائیل می‌بینند هم اهمیت ندارد؟ الگوی زندگی و رفت و آمد و هزار داده‌ی باارزش دیگر که می‌تواند امنیت یک کشور یا یک ملت را سلب کند هم باید فدای سود فروش وی‌پی‌ان شود؟

اگر هم کسی استدلال کند که این نه برای منافع مادی نامشروع که برای خود امنیت است، یقیناً باور نخواهم کرد. در هر لحظه مسئولان بلندپایه‌ی کشور در ایکس (توییتر سابق) به مردم ایران و جهان پیام می‌دهند. اگر مسئله امنیتی بود باید قاعدتاً این کار را در بله و ایتا می‌کردند و خودشان، با حساسیت‌های امنیتی بالایی که دارند پا به این فضا نمی‌گذاشتند. پس مسئله نه حضور آنان و نه حضور ما هیچ‌کدام نیست. یک طرف سود اقتصادی نامشروعی می‌برد به‌عنوان «حق» اشتراک که برای آن نه مالیاتی می‌دهد و نه در دفتری ثبت می‌شود، یک نفر هم باید برای مقابله با جبر پول بپردازد، دولت هم که شاید بتوان به‌عنوان صاحب تکلیف معرفی شود برای ما خط و نشان می‌کشد که با استفاده از وی.‌پی.‌ان فضای مجازی کشور را ناامن و اینترنت را کند کرده‌ایم. حق و تکلیف، آسایش و امنیت و هزینه و فایده هیچ تناسبی با هم ندارند. سیاستگذاری کشور گویا برای سود ناشی از فروش وی‌.پی‌.ان بیش‌تر از امنیت ما اهمیت قائل است.

توسط: علیرضا گودرزی
ژانویه 20, 2025

برچسب ها

ایکس بدافزار تلگرام توییتر حق اشتراک خط صلح خط صلح 165 شبکه های اجتماعی علیرضا گودرزی فضای مجازی فیلترشکن فیلترینگ ماهنامه خط صلح واتساپ وی پی ان