اخرین به روز رسانی:

ژانویهٔ ۲۸, ۲۰۲۵

اینترنت در ایران، بدون وی.‌پی.‌ان هیچ معنایی ندارد/ سروش احمدی

مسئله‌ی فیلترینگ، همان‌قدر که پیچیده به‌نظر می‌رسد، ساده نیز هست. اگر از این مسئله که چرا فیلترینگ در ایران اتفاق می‌افتد و چرا ما دومین کشور دنیا با اینترنت محدود پس از چین هستیم، بگذریم، می‌توانم در مورد مسائل پیرامون فیلترینگ بحث کنیم.

اینترنت، مدرن‌ترین روش ارتباطی در دنیا است که به هیچ کشوری وابسته نیست و شاید یکی از اولین تکنولوژی‌های غیرمتمرکز دنیا باشد. این از دلایلی بود که کشورها به‌سرعت آن‌را پذیرفتند. منظور از غیرمتمرکز بودن اینترنت این است که بخش بزرگی از افرادی که در توسعه اولیه‌ی آن نقش داشتند در دولت‌ها نبودند. برای مثال، زمانی که محققان بریتانیایی برای ساخت اینترنت تلاش کردند، دولت نه‌تنها از آن‌ها حمایتی نکرد، بلکه این محققان، برای واردات تجهیزات، مجبور شدند که با هزینه‌ی شخصی، به دولت حق گمرک و عوارض پرداخت کنند.

امروزه اما، دولت‌ها متوجه شده‌اند که ارتباط بهتر و سریع‌تر، نقش بزرگی در رشد اقتصادی دارد و به همین‌دلیل، پایداری اینترنت، بخشی از امنیت ملی کشورها محسوب می‌شود. در اروپا و آمریکا، سالانه مبالغ زیادی برای حراست از خطوط انتقال دیتای بین‌المللی و حفظ پایداری شبکه، عدم قطعی و مراقبت از کابل‌های کف دریا هزینه می‌شود، زیرا ارزش و اهمیت ارتباط برای آن‌ها مشخص شده است. حتی پدیده‌ای مثل استارلینک، به‌منظور بیش‌ترشدن این ارتباط به‌وجود آمده و دلیل گسترش و حتی حمایت‌های دولتی از فعالیت استارلینک، پی‌بردن به ارزش ارتباطات است. اینترنت، امروز همه‌ی مردم دنیا را به یکدیگر متصل کرده است، در دنیای امروز، هیچ‌کس به کوچه، شهر یا کشور خود محدود نیست و تمامی مردم دنیا، در جامعه‌ای به پهنای جهان زندگی می‌کنند.

برخی از کشورها مثل چین و ایران، بنا به دلایل سیاسی، با موضوع ارتباطات مشکل دارند، برای مثال در ایران نه‌تنها مسئله‌ی فیلترینگ وجود دارد، بلکه ارتباط، بخشی از منافع ملی نیست و هر روز ممکن است ارتباط اینترنت شما قطع یا مثلاً یک کابل اینترنت جهانی قطع شود. تلاش برای پایداری و بهبود شبکه در ایران ضعف شدیدی دارد و تلاش برای سرمایه‌گذاری در خطوط انتقال بین‌المللی دیتا و حراست از آن‌ها، تقریباً در هیچ سطحی، حتی در برنامه‌های ارتباطی ایران وجود ندارد. تمام این‌ها، نشان می‌دهد که مسئله‌ی ارتباط در ایران، بیش‌تر یک مشکل است تا یک ارزش؛ ارزشی که بتوان از آن برای منافع کشور استفاده کرد.

معمولاً در هر نقطه از دنیا وقتی «ممنوعیت»ی ایجاد می‌شود، مردم تلاش می‌کنند راه خود را پیدا کنند، مثلاً در مورد ممنوعیت‌های شدید واردات در ایران، مردم از کالای قاچاق استقبال می‌کنند و حتی بخشی از مردم مرزی ایران، با به خطر انداختن جان خود، به‌دلیل بیکاری، کالای قاچاق (مانند یخچال) را کیلومترها بر دوش خود حمل می‌کنند تا به دست مصرف‌کننده‌ها برسانند. بنابراین، محدودیت و ممنوعیت است که بازارهای جانبی را تشکیل می‌دهد. فروش وی.‌پی.‌ان در ایران نیز دقیقاً بر همین مبنا گسترش پیدا کرده است. بر خلاف نظر برخی، که فکر می‌کنند فیلترشکن‌فروش‌ها، مافیاهای بزرگی هستند، بخش بزرگی از بازار فروش وی.‌پی.‌ان، به‌صورت خرد و توسط دانشجویان، یا کسانی که شغل بزرگی ندارند اتفاق می‌افتد. واقعیت این است که ساخت وی‌.پی.‌ان، روند پیچیده‌ای ندارد، هرکسی می‌تواند یک سرور، از خارج از ایران تهیه کند و با دنبال‌کردن تعدادی دستور، در کم‌تر از چند دقیقه، یک سرور وی.‌پی.‌ان ایجاد کند که احتمالاً هزینه‌ی این‌کار برای او کم‌تر از ۴۰۰ هزار تومان است. درعوض می‌تواند این سرور را به ۳۰ تا۵۰ نفر بفروشد که بر اساس قیمت وی.‌پی.‌ان امروز، درآمدی بین ۳ تا ۵ میلیون تومان به ازای این هزینه‌کرد، کسب می‌نماید.

یک دانشجو، یا یک فرد بیکار، با آشنایی حداقلی به دستورات لینوکس، امروز می‌تواند با داشتن ۱۰۰ مشتری، می‌تواند ماهانه ۱۰ میلیون تومان درآمد داشته باشد. به دست آوردن ۱۰۰ یا حتی ۱۰۰۰ مشتری کار سختی نیست، به این‌دلیل که همه‌ی مردم برای دسترسی به برخی پلتفرم‌ها به آن نیاز دارند و تقریباً هرکسی حاضر است برای آن ماهانه ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان را پرداخت کند. بخش دیگری از مردم، به‌دلیل داشتن دانش حداقلی، برای خود و خانواده‌شان سرور وی.‌پی.‌ان راه‌اندازی کرده‌اند و مثلاً هزینه‌ی سرور ۵۰۰ هزار تومانی آن‌را بین همدیگر تقسیم می‌کنند. در این شرایط، هزینه‌ی وی‌.پی‌.ان برای آن‌ها ممکن است ماهانه کم‌تر از ۵۰ هزار تومان برای هر نفر شود. در این حالت امنیت ارتباطی آن‌ها نیز بیش‌تر است، چرا که سرور وی.‌پی.‌ان در اختیار آن‌ها است.

 

این‌که تاکید دارم از کلمه وی.‌پی.‌ان به جای فیلترشکن استفاده کنم، به این‌دلیل است که وی.‌پی.‌ان یک ابزار برای افزایش امنیت در شبکه است. اگر شما یک وی.‌پی.‌ان روی سرور شخصی خودتان بسازید، به مراتب از وقتی وی‌.پی‌.ان استفاده نمی‌کنید امنیت ارتباطی بیش‌تری خواهید داشت. برای مثال کسی نمی‌تواند داده‌های ارسالی و دریافتی شما را دست‌کاری کند. سیستم ارتباطی ایران، با دستکاری داده‌های ارسالی و دریافتی، سعی در کنترل شبکه دارد و وی.‌پی.‌ان در واقع با افزایش امنیت، جلوی آن را می‌گیرد.

این مسئله که وی.‌پی.‌ان‌ها باعث ناامنی ارتباطات شده‌اند، درست نیست. برخی از مردم، به‌دلیل اطلاعات پایین از تکنولوژی و نیاز به استفاده از اینترنت آزاد، از وی.‌پی.‌ان‌های رایگان و ناامن استفاده می‌کنند که باعث آلوده‌شدن دستگاه آن‌ها می‌شود. دلیل آن هم، هیچ‌چیزی جز محدودیت‌های شبکه نیست. در گذشته تنها افراد آشنا به مزایای وی‌.پی‌.ان، از آن استفاده می‌کردند، اما امروز وارد تمام خانه‌ها شده است. ابزاری مثل وی.‌پی.‌ان که تمام دنیا صرفاً شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ برای امنیت بیش‌تر ارتباط از آن استفاده می‌کنند و مردم عادی نیازی به آن ندارند امروز ابزار لازم مردم ایران شده است. واقعیت این است که امروز اینترنت در ایران، بدون وی.‌پی.‌ان هیچ معنایی ندارد.

توسط: سروش احمدی
ژانویه 20, 2025

برچسب ها

اینترنت خط صلح خط صلح 165 سرور شبکه های اجتماعی فضای مجازی فیلترشکن فیلترینگ مافیای فیلترینگ ماهنامه خط صلح وی پی ان