ماهنامه خط صلح – فاطمه هاشمی رفسنجانی: ما باید بحران کبود دارو را مدیریت می کردیم/ آذر طاهرآبادی

فاطمه هاشمی رفسنجانی: ما باید بحران کبود دارو را مدیریت می کردیم/ آذر طاهرآبادی

23 سپتامبر 2013 admin دسته‌بندی نشده ۰

طی ماه های اخیر، اگر در تجربیات فردی مان هم با مشکل یافتن و تهیه ی دارو در ایران مواجه نبودیم، حتماً از گوشه و کنار دیده و یا شنیده ایم که بسیاری از بیماران، از این بابت با مشکلات بسیار جدی تری نسبت به گذشته روبه رو شده اند.

با توجه به موضوع پرونده ی ویژه ی این شماره از ماهنامه ی خط صلح، به سراغ خانم فاطمه هاشمی رفتیم و مصاحبه ای تلفنی با وی ترتیب دادیم تا عواملی که به مشکلات تهیه ی دارو در ایران منجر شده؛ از ایشان جویا شویم.

فاطمه هاشمی، دختر اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس بنیاد امور بیماری های خاص در ایران است. بنیاد امور بیماری هاى خاص، به عنوان یک نهاد مردمى و غیردولتى فعالیت خود را از اردی بهشت ماه سال ۱۳۷۵، به منظور ساماندهى و ارتقاى وضعیت بیماری‌ هاى خاص آغاز نمود.

وی چندی پیش در نامه ای خطاب به بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل متحد، مشکلات جدی این بیماران را که ناشی از تحریم بانکی علیه ایران است، بر شمرده و خواهان اقدامی کارساز از سوی سازمان ملل شده است.

خانم هاشمی، شما به عنوان رئیس بنیاد امور بیماری های خاص، می توانید تایید کنید که تحریم های اعمالی علیه کشورمان موجب کمبود دارو در ایران شده است؟

بله، یکی از مشکلاتی که برای کمبود و گران شدن دارو پیش آمده، تحریم هست.

در این شرایط که ما تقریبا می توان گفت دچار “بحران کمبود دارو” هستیم، می توانیم کاری کنیم که این بحران از بین برود؟

اگر ما از مدیریتی درست بهره بجوییم، این کار امکان پذیر است. ببینید ما بخشی از مشکلمان به خاطر ارز بود. این ارز برای یک سری مواردی تخصیص داده شده بود که در این شرایط در واقع نیاز کشور هم نبود. می توان این ارز اختصاص داده شده برای مسائل غیر ضروری را محدود کرد و به داروهای اساسی در کشور اختصاص بدهند و بالاخره صرفه جویی هایی هم در قسمت های مختلف باید بشود که ما بتوانیم این بحران را رد کنیم.

خانم هاشمی ما تقریباً مقدار زیادی دارو در گمرک داشتیم که در ترخیص مشکل داشت. تکلیف این داروها چه شد؟ آیا هنوز می توان از آن ها استفاده کرد؟

این مسئله هم یکی از مشکلات سوء مدیریتی در کشور بود و به تحریم ارتباطی نداشت. البته ارتباط غیر مستقیم داشت اما می شد که با مدیریتی درست و خوب مشکل و موانع را از میان برداشت. خوشبختانه در همین چند وقت اخیر هم رئیس کل گمرک دستور دادند که همه ی این داروها ترخیص و به بازار تزریق بشود و مقداری از این داروها که به بیماری های خاص مربوط می شود و بنده پیگیری می کنم و در جریان آن هستم، از کمرگ خارج شده است.

آیا شما علاوه بر اقدامات در داخل کشور و نامه ای که چندی پیش به بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل فرستادید و در آن به سکوت دبیر کل سازمان ملل متحد نسبت به تحریم دارویی بیماران خاص کشورمان انتقاد کرده بودید، در صحنه ی بین الملل، تلاش دیگری هم برای حل این مشکل تاکنون داشته اید؟

بله، ما علاوه بر ایشان به انجمن های دیگری که در دنیا در رابطه با بیماری های خاص فعالیت می کنند، رونوشت نامه را فرستادیم و از آن ها هم خواستیم که این قضیه را پیگیری کنند. البته همه در جواب ما گفتند که دارو تحریم نیست و ما خودمان هم می دانستیم که دارو، خودش مشخصا در تحریم نیست اما تحریم های اعمال شده به گونه ای بود که بر آن تاثیر گذار بود. مثلا نفت تحریم بود و خریداری نمی شد و طبیعتاً ما با کمبود ارز مواجه می شدیم. از طرف دیگر نقل و انتقالات ارزی به راحتی صورت نمی گیرد و باید درصدی برای انتقال ارز پرداخت می شد؛ همه ی این موارد منجر به این شد که در زمینه ی دارو این مشکلات پیش بیاید.

پس در واقع تحریم نفت روی دارو تاثیر گذار بوده…

تحریم های نفتی، تحریم های بانکی و تحریم های کشتی رانی، همگی دست به دست هم داده و برای دارو مشکل ایجاد کرده است. به هر حال ما دارو را از کشورهای مختلف خریداری می کنیم.

شما ریاست بنیاد امور بیماری های خاص را بر عهده دارید، سو مدیریتی که در مصاحبه های پیشینتان هم به آن اشاره کرده بودید، در کدام قسمت مافوق شما در دستگاه اجرایی کشور وجود دارد و دقیقاً چه سو مدیریتی، به خصوص در دولت قبلی صورت گرفته و چه باید می کردند؟

بالاخره ما می دانستیم که تحریم می شویم و وزارت بهداشت و دولت در آن زمان، باید پیش بینی می کردند که بعد از تحریم مشکلاتی پیش خواهد آمد. بنابراین حداقل کار ممکن این بود که برای یک تا یک و نیم سال دارو تهیه کرده و در انبار نگهداری می کردند تا این بحران به وجود نیاید و از طرفی دیگر باید صرفه جویی های ارزی می کردند که متاسفانه نکردند.

خانم هاشمی داروها معمولا تاریخ مصرف دارند؛ چطور می شود دارو را برای چند سال انبار کرد؟ خصوصاً با توجه به اینکه مشخص نبود این تحریم ها چقدر طول می کشد…

ببینید داروها معمولا تاریخ مصرف دو ساله دارند و اگر داروهای استوک که دو-سه ماه با تاریخ مصرف فاصله دارد، خریداری نکنند، می توانستیم کمبود را مدیریت کنیم. در بعضی شرایط ما دیدیم که داروهایی استوک وارد کشور می شد که فاصله ی بسیار نزدیکی با انقضا داشتند. این داروها معمولا داروهایی بود که در انبار های دنیا باقی مانده بود و با قیمت ارزان خریداری می کردند؛ هر چند که می آمدند و همان دارو را با قیمت جهانی در بازار ایران می فروختند! اما اگر دارو از کارخانه های تولید کننده و در زمان مشخص خریداری شود، برخی از این داروها را می توان تا دو یا سه سال در انبار نگه داشت. پس انبار کردن داروها قطعاً به سود ما بود.

درست است که ما نمی دانستم این تحریم ها چقدر طول می کشد اما این داروها نیاز کشور بود و ما حداقل برای یک سال اول یا حتی دو سال اول تحریم، دارو داشتیم و بحران را مدیریت می کردیم و برای چند سال بعد و خریدهای بعدی، فرصت داشتیم که در این دو سال برنامه ریزی کنیم که این چنین به سرعت و با عجله دارو تهیه نکنیم و با مشکلات زیادی روبه رو نشویم.

برویم سراغ یک موضوع کلی تر! بیمار خاص اساساً به چه شخصی اطلاق می شود و چه جمعیتی را در ایران شامل می شوند؟

در تعریف بیماری های خاص، که در بنیاد تعریف شده، هر بیماری را که باید تا آخر عمر و به طور مداوم و مرتب دارو را مصرف کند -حالا یا به طور روزانه و یا هفتگی- و تحت درمان دائم باشد، بیمار خاص می گوییم. در سال ۷۶ که هنوز پدر خودم، رئیس جمهور بودند ما سه بیماری هموفیلی، تلاسمی و دیالیز را انتخاب کردیم و به تصویب دولت هم رسید، تا به آن بیماری خاص گفته بشود و درمان آن ها هم باید به صورت رایگان باشد. البته از نظر ما سرطان، ام اس و گروه های دیگری از بیماری ها نیز باید جزو بیماری های خاص باشند، اما متاسفانه هیچ دولتی بعد از دولت آقای هاشمی نپذیرفت که به این لیست، بیماری های جدیدی را اضافه کند. واقعا اگر ما هر سال یک بیماری را به لیست بیماران خاص اضافه می کردیم، تا الان مشکلات ۲۰ بیماری در کشور حل شده بود.

خانم هاشمی، من سوالی در همین رابطه داشتم که چرا بیماری هایی مثل ام اس و پارکینسون و یا سرطان را که در دنیا هم جزو بیماری های خاص محسوب می شوند، در لیست اولیه یا لیست بعدی به دولت ها پیشنهاد ندادید و مدیریت نکردید؟ به هر حال هزینه های درمانی این بیماری ها در بسیاری از کشورها رایگان است اما در ایران این بیماری ها بسیار هزینه بر هستند و داروهایشان هم به سختی در دسترس است.

ببینید ما پیشنهاد را دادیم اما متاسفانه همان طور که گفتم نه دولت آقای خاتمی و نه دولت آقای احمدی نژاد هیچ کدام قبول نکردند که این بیماری ها هم به لیست اضافه بشود. اما خوشبختانه در این دولت ما پیشنهاد دادیم و آقای دکتر حسن هاشمی از این موضوع استقبال کردند و صحبت های بنیاد را قبول داشتند.

در جلسه ای هم که در ۱۸ شهریور، با مدیران بیمه ها و مسئولین وزارت بهداشت داشتیم، پیشنهاد داده شد که بیماری ام اس، جزو بیماری های خاص شود چون ۹۰ درصد هزینه های این بیماری توسط بیمه ها در حال پرداخت هست و آن ۱۰ درصد یا ۲۰ درصد باقی مانده را بیماران تقبل می کنند. اما متاسفانه با گران شدن دارو، بیمه ها مابه التفاوت را پرداخت نمی کنند؛ یعنی به قیمت قدیم پرداخت می کنند. در همین جلسه مقرر شد که این قضیه پیگیری شود و بیماران مبتلا به ام اس هم مانند بیماران هموفیلی، تالاسمی و دیالیزی بتوانند خدمات رایگان دریافت کنند. حالا باید منتظر باشیم تا این پیشنهاد به دست وزیر برسد و ببینیم چه تصمیمی می گیرند.

فکر می کنید چقدر طول بکشد تا این بیماری ها هم به لیست بیماری های خاص اضافه شود؟

ببینید باید واقعا بنشینند و برای آن برنامه ریزی کنند و بودجه ای را در نظر بگیرند؛ چون بالاخره این بیماران خاص نیاز به بودجه دارند. باید بررسی کنند و ببینند که از کدام بخش بودجه ای در اختیارشان هست و بعد، من می توانم بگویم که در عرض یک هفته می توانند اعلام کنند که این بیماری در ردیف بیماری خاص قرار گرفته است و بیمه ها هم هزینه هایش را تقبل و پرداخت کنند. این کار نیاز به برنامه ریزی کوتاه و نه طولانی دارد اما مسئله ی مهم این است که بتوانند هزینه ی این امر را تامین کنند.

خانم هاشمی در خصوص بیمه که شما به آن اشاره کردید، بسیاری از بیمه ها در ایران درصد بسیار پایینی از هزینه ها را تقبل می کنند آیا بنیاد شما برنامه یا راه حلی برای این معضل دارد؟

بنیاد ما فقط راه حل را پیشنهاد می دهد چون بودجه ای را که نمی تواند تامین کند. ولی این کار بسیار آسانی است؛ وقتی که هزینه های آب و برق و بسیاری از وسایل را چند برابر کرده اند باید یارانه های آن را وارد هزینه های تامین اجتماعی مردم کنند، که یکی از آن ها هم بیمه است.

اگر تمام افرادی که دچار بیماری های خاص و یا صعب العلاج هستند و یا اصلاً همه ی مردم کشور را بیمه کنند، مخارج این امر، از هزینه هایی که با قطع یارانه هایی که در واقع تحت اختیار دولت قرار می گیرد، تامین می شود. از طرفی دیگر مردم ما دارند سرانه می پردازند، و همه ی مردم سرانه ی یکسان دارند، همه هم که همزمان مریض نمی شوند. مثلاً یک نفر ممکن است در طول عمرش فقط چهار بار بیمار شود و دچار بیماری های ساده ای هم شود و یا در سال حتی یکبار هم مشکل و یا بیماری برای او پیش نیاید و یک نفر هم ممکن است تمام عمر بیماری داشته باشد. بنا بر این از در آمدی که تحت اختیار بیمه قرار می گیرد، می شود مردم را تحت پوشش قرار بدهند.

می توانید بفرمائید کدام بیماری ها و همین طور کدام داروها به صورت کلی در ایران بیش از بقیه تحت تاثیر تحریم ها قرار گرفته اند و تامین آن ها برای بیماران با مشکل روبه رو شده؟

می شود گفت اکثریت داروها تحت تاثیر تحریم قرار دارند و برای تامین آن ها دچار مشکل شدیم. ما به طور کلی سه دسته دارو داریم. یک سری از داروها که مستقیماً از خارج از کشور وارد می شد، سری دیگر هم مواد ترکیبی و اولیه ی آن را از خارج از کشور تهیه و در داخل تولید می کردیم، داروهایی هم هستند که مواد اولیه را در کشور تولید می کنیم. در حال حاضر، با توجه به تحریم ها در خصوص موارد اول و دوم دچار مشکل هستیم.

شما با توجه به سال ها سابقه ی مدیریتتان در این بنیاد، راه حل کوتاه مدت و بلند مدت حل مشکل کمبود دارو در ایران را چه می دانید؛ به خصوص اگر مسئله ی تحریم ها کمافی السابق حل نشود.

در مورد راه حل کوتاه مدت عرض کنم که بخشی از بیماران ما بایستی همیشه و به صورت مداوم دارو مصرف کنند و دارو برایشان بسیار واجب است و اگر دارو به این بیمار نرسد، بیمار فوت خواهد کرد. پس ما نمی توانیم در مورد این بیماران بگوییم که دارویی نداریم تا در اختیارتان قرار بدهیم. بنابر این، اقلام دارویی این گونه بیماران باید مشخص بشود و سریعاً برای کشور تامین بشود.

در دراز مدت هم -البته این که می گوییم دراز مدت نه اینکه مثلاً ده سال را در نظر داشته باشم، بلکه راه حل های چهار تا پنج ماهه مد نظر هست- باید بقیه ی داروهایی که مورد نیاز است، از طریق وزارت بهداشت شناسایی و تامین بشود و در اختیار مردم قرار بگیرد.

ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار ما قرار دادید…

من این نکته را که بارها گفته ام را مجدد تکرار می کنم: دارو برای بیماران، مخصوصاً در رابطه با بیماران خاص و صعب العلاج، از نان شب هم واجب تر است. یعنی این افراد می توانند امشب شام نخورند، گوشت یا مرغ نخورند، ولی نمی توانند داروهایشان را مصرف نکنند.