
سرب، عنصر مجرم در هوا!؛ در گفتگو با دکتر حسین باهر/ سیاوش خرمگاه

دکتر حسین باهر، جامعه شناس، بنیانگذار مکتب رفتارشناسی در ایران و عضو فرهنگستان علوم پزشکی شاخهی سلامت اجتماعی است. این استاد بازنشستهی دانشگاه، دارای مدرک دکتری در توسعهی اقتصادی و فوق دکتری فلسفه مدیریت منابع از کشور کانادا است.
در این شماره از ماهنامهی خط صلح، گفتگوی کوتاهی با دکتر باهر داشتیم و از وی در رابطه با رابطهی میان بنزین سربدار و وقوع جرایم خشونتآمیز در میان افراد جامعه پرسیدیم…
کارشناسان اغلب به جرم و جنایت، شبیه یک بیماری همهگیر نگاه میکنند. کارل اسمیت، استاد اقتصاد عمومی و دولتی در دانشگاه کارولینای شمالی، یک قاعدهی سرانگشتی مناسب برای طبقه بندی بیماریهای همهگیر ارائه داده است:
1) اگر در خطوط ارتباطی گسترش یافته شده باشد، دلیل آن “اطلاعات” است؛ مثل “تب جاستین بیبر” (Bieber Fever)!
2) اگر در مسیرهای ارتباطی اصلی سفر کند، دلیل آن، “میکروب” است؛ مثل “آنفولانزا”.
3) اگر مانند یک فن گسترش یابد، دلیل آن یک “حشره” است؛ مثل “مالاریا”.
4) اما اگر به طور ناگهانی، همهجا شایع شود، پس علت آن “مولکول” است؛ مانند بالا رفتن جرم در دههی 60 تا 80 میلادی در ایالات متحدهی امریکا و پایین آمدن آن پس از این بازهی زمانی.
اما یک مولکول؟! غیر قابل باور است! چه مولکولی میتواند مسئول افت و خیز ناگهانی جرایم خشونت آمیز باشد؟! بر همین اساس پژوهشگران دانشگاه تولین در ایالت لویزیانا امریکا، برای پیدا آن مولکول تلاشهایشان را آغاز کردند.
آنها حتی به رنگهایی که در ساخت و ساز خانهها استفاده شده بود، شک کردند و به دنبال تاثیری بودند که مواد تشکیل دهندهی رنگهای در و دیوار منازل در کودکان میگذارد. اما پس از به نتیجه نرسیدن آزمایشها در این خصوص، به بنزین شک کردند و در نهایت به این نتیجه رسیدند رابطهی مهمی میان “بنزین سربدار” و وقوع “جرایم خشونتآمیز” در میان افراد جامعه وجود دارد.
پس از جنگ جهانی دوم، با قدرت گرفتن روزافزون و افزایش تولیدات شرکت جنرال موتورز (این شرکت خودروسازی امریکایی تنها در سال ۱۹۴۰ تولید ۲۵ میلیون خودروی خود را، جشن گرفت) به یک باره، تعداد خودروها و خصوصاً خودروهای پر مصرف در امریکا، افزایش چشمگیری یافت. در همان هنگام که مردم خوشحال بودند، به خودروهای شخصیشان مفتخر بودند و سرخوشانه به پمپ بنزینها میرفتند و میگفتند “پرش کن”(Fill’er up with ethyl!)، بدون خواست خودشان در حال رقم زدن موجی از جرم و رفتارهای خشن در دو دههی آینده برای کشورشان بودند.
این پژوهشگران، پس از آنکه، نمودار جرایم خشونت آمیز در امریکا و نمودار وجود سرب موجود در هوا(که به واسطهی مصرف بنزینهای حاوی سرب، ایجاد شده بود) در این کشور را بررسی کردند تنها نکتهی متفاوت در آن را “زمان” یافتند؛ هر دو نمودار شبیه یک یو(U) برعکس بودند. نمودار جرایم خشونت آمیز بین دههی 60 تا 80 سیر صعودی داشت و از دههی 90 سیر نزولی به خود گرفت. به طور عجیبی این دو نمودار، تنها با 20 سال فاصله، شبیه به هم بودند. در ادامهی تحقیقات بیشتر و جزئیتری که در این رابطه انجام شد، ضمن تایید شباهتها، پژوهشگران این فاصلهی زمانی را از 20 سال، به 23 سال افزایش دادند. در واقع افرادی که بین دههی 60 تا 80 مرتکب جرایم خشن شده بودند، همان کودکان نوپایی بودند که این سرب را در دههی 40 تا 50 تنفس کردند.
این روزها که معضل آلودگی هوای تهران، مورد توجه قرار گرفته است، برخی اخبار و گزارشها، حاکی از تایید وجود سرب در هوای پایتخت است که با توجه به توضیحات داده شده، میتواند از این حیث نیز اثرات بسیار زیانبار و خطرناکی برای جامعه داشته باشد؛ چرا که ادامهی این تحقیقات در برخی دیگر از کشورهای جهان نیز، نتایج مشابهی را نشان داده است.
دکتر حسین باهر، جامعهشناس و بنیانگذار مکتب رفتار شناسی در ایران، با تاکید بر اینکه بنزین سربدار، آثار غیر قابل انکاری در تغییرات رفتاری افراد جامعه اعم از رفتارهای خشونت آمیز دارد، به خط صلح گفت: “این مسئله، مثل آن است که به گیاهان به جای آب، فاضلاب بدهیم!”
دکتر باهر همچنین با تاکید بر اینکه بحث آلودگی هوا را نمیتوان به بحثهای محیط زیستی و مکانیکی صرف، تقلیل داد، میگوید که باید سهمی 25 درصدی از این معضل و پیامدهای آن، به مسائل اجتماعی اختصاص یابد. او در گفتگو با خط صلح، با ذکر این نکته که در فرهنگستان علوم پزشکی پروژهای در این راستا در دست اجراست، به غزلی از مولانا اشاره کرد: “گوشم شنید قصهی ایمان و مست شد/کو قسم چشم صورت ایمانم آرزوست”!
وی معتقد است که “برخورد با آلودگی هوا، نیاز به یک عزم ملی دارد چون بلیه مبتلا به یک بلای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است.”
پانوشت:
برای اطلاعات بیشتر به گزارش “عنصر جنایتکار برزگ امریکا: سرب” در وبسایت مادر جونز و “جرم عنصری: سرب و دورهی خشونت” در وبسایت هیومن اسکپوژرز مراجعه نمایید.
برچسب ها
بنزین خشونت دانشگاه تولین دکتر حسین باهر سرب ماهنامه خط صلح ماهنامه شماره ۵۷ محمدحسین باهر