عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه “اشک کشاورزان در آمده” می‌گوید “سیب زمینی در استان گلستان بر روی دست کشاورز مانده. یک ماه قبل هم بر روی دست کشاورزان اردبیلی مانده بود. قیمت تمام شده برای کشاورز از هزینه کاشتش کمتر است.” او رحمت الله نوروزی نماینده مردم علی‌آباد کتول از استان گلستان در مجلس یازدهم شورای اسلامی و عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی این مجلس است.

این نماینده مجلس در پاسخ به ماهنامه خط صلح مبنی بر اینکه چرا در دهه‌های اخیر با کاهش کشاورزی و تعداد کشاورزان در ایران مواجه هستیم، “اتکای اقتصاد کشور به نفت” را ازجمله مشکلات این عرصه در ایران ذکر کرد و گفت: “ما صنعت تبدیلی را انجام ندادیم. فراوری نکردیم. بازار پسته که ما داشتیم هیچ جای دنیا نداشته. بهترین، مرغوب‌ترین و با کیفیت‌ترین پسته را داریم. اما پسته ما بسته‌بندی می‌شود و صادر می‌شود. ما امکانات و موقعیت تولید کشاورزی را داریم.”

مشروح گفتگوی خط صلح با این عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس را در ذیل می‌خوانید:

در این مجلس شاهد تدوین و تصویب برنامه هفتم توسعه خواهیم بود. آیا بحث‌های مربوط به این برنامه توسعه در کمیسیون کشاورزی شروع شده و در خصوص این برنامه تصمیماتی گرفته شده است؟

ابتدا عرض کنم که در کمیسیون تلفیق بودجه1400 عنایت ویژه ای به بخش کشاورزی شده است. اعتبارات بسیار خوبی هم با حمایت کمیسیون تلفیق و مجمع نمایندگان انجام شد. در بحث اعتبارات نیز از محل هدفمندی یارانه ها و تبصره 14 اعتبارات خوبی دیده شد. در بحث برنامه هفتم توسعه، نظر کمیسیون این است که بتوانیم با دستگاه های تخصصی چون وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط زیست که مرتبط با حوزه کشاورزی است و مجمع پژوهشهای مجلس بنشینیم و نظر اساتید و نخبگان را بگیریم. بعد با توجه به تاکید های امام و رهبری بر استقلال کشاورزی و حمایت از تولید، بشود که یک اقدام اساسی در برنامه هفتم توسعه دیده شود. ما رونق تولید، رونق اقتصادی و رونق کسب و کار میخواهیم. ما اشتغال مولد و پایدار میخواهیم. ما پتانسیل و قابلیت فراوانی در بخش کشاورزی داریم.

پسته و زعفران و خاویار و گیاهان دارویی ما هستند. گلخانه های ما هستند. شما نگاه کنید که الان بازار روسیه را گلخانه ما گرفته است. ما اگر بخواهیم ورود کنیم، پتانسیل بالایی داریم. در برنامه هفتم توسعه باید یک سند جامع کشاورزی، چه در سطح استانی و چه در سطح ملی تدوین بشود. کشاورزی ما باید مدرن و مکانیزه بشود. علاوه بر آن باید بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که کشاورزی ما به روز شده و دانش بنیان شود. ما اقدامات اساسی را با این رویکرد انجام می‌دهیم که در کشاورزی تحول ایجاد کنیم. تحول در کشاورزی نیازمند اقدامی اساسی است. من امیدوارم این کار با جدیت در کمیسیون انجام شود تا بتوانیم بازار کشورهای همسایه خود را بگیریم. اوراسیا را بگیریم. بازار افغانستان، ترکیه، پاکستان. می‌توانیم بازارشان را به دست بیاوریم. امنیت غذایی الان مهمترین دغدغه کشورهاست و ایران این ظرفیت بالا را دارد. این نیازمند یک اقدام اساسی است.

شما به زعفران و خاویار ایران اشاره کردید. پس چرا تا الان کاری انجام نشده؟ ما در دهه‌های اخیر با کاهش کشاورزی و تعداد کشاورزان در ایران مواجهیم.

اقتصاد ما متکی به نفت بوده و رهبری هم همیشه بر این نظر بوده که ما از اقتصاد متکی به نفت رها بشویم و کشاورزی را قوت ببخشیم. مسئله مالیات و حوزه‌های دیگر را مطرح کنیم. اصل 44 را اجرایی کنیم. ما غافل شدیم. الان خیلی از کشورها روی دست زعفران ما تولید کرده‌اند و ما نتوانستیم رقابت بکنیم. برنج ما بی‌نظیرترین برنج دنیاست. دم سیاه و هاشمی. حتی برنج فجر ما بهتر از برنج‌های پاکستانی و هندی و سایر کشورهاست. ما بهترین و با کیفیت‌ترین محصولات را داریم.

ما صنعت تبدیلی آن را انجام ندادیم. فراوری نکردیم. عزم جدی که عرض کردم در همین قسمت است. بازار پسته که ما داشتیم هیچ جای دنیا نداشته. بهترین، مرغوب‌ترین و باکیفیت‌ترین پسته را داریم. اما پسته ما بسته‌بندی می‌شود و صادر می‌شود. ما امکانات و موقعیت تولید کشاورزی را داریم.

ما همین مشکل را در حوزه مرکبات هم داریم. مرکبات تولیدی در ایران صادر می‌شود و مرکبات بعضا غیرمرغوبی که ارز هم هزینه آن شده و وارد شده به دست مردم داده می‌شود. چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟

در دوره نهم مجلس شورای اسلامی در رای اعتماد به آقای حجتی، وزیر جهاد کشاورزی اعلام کردم. ما باید سیاست الگوی کشت را واقعا در نظر بگیریم. اینکه شما می‌گویید همه جا هست. الان سیب زمینی در استان گلستان بر روی دست کشاورز مانده. یک ماه قبل هم بر روی دست کشاورزان اردبیلی مانده بود. قیمت تمام شده برای کشاورز از هزینه کاشتش کمتر است. اشک کشاورزان در آمده.

چندی قبل به معاون رئیس جمهور تلفنی گفتم. با آقای رزم حسینی، زیر صنعت، معدن و تجارت صحبت کردم. با وزیر جهاد کشاورزی صحبت کردم. متاسفانه همین است که می‌گویید. ما باید بتوانیم حمایت کنیم. ما اساسنامه داریم. اگر شما نگاه کنید به اساسنامه شرکت تعاونی روستاییان، از تولید تا مصرف، کاملا قانونگذار این مسائل را دیده است. چه زمانی؟ دهه چهل و پنجاه.

خب اگر اساسنامه‌اش هست چرا اجرایی نمی‌شود؟

باید دید که گره‌های کار کجاست.

به هر حال مگر وظیفه نظارت بر عهده مجلس نیست؟

عرض کردم که قانونگذار باید ببیند گره کجاست. مجلس باید ورود کند. من بارها گفتم که تعاونی روستایی فقط تسهیلاتی نیست که به کشاورز می‌دهند. باید بیایند و واقعا بر اساس قانون به وظیفه‌شان عمل کنند.

جلال محمودزاده نائب رئیس کمیسیون کشاورزی و همکار شما در فروردین 1400 در گفتگو با تسنیم از تدوین قوانین برای حمایت از تولید در حوزه کشاورزی صحبت کردند. با توجه به اینکه گفتید مجلس باید ورود بکند، برای حمایت از تولید در این حوزه چه قوانینی در این حوزه مصوب شده و یا در دست تصویب است؟

ما از 1284 تا به حال یازده هزار و سیصد عنوان قانونی داریم. ما قانون زیاد داریم. ما الان باید تنقیح قوانین کنیم. باید نقد و پایش قوانین کنیم. الان باید شورای راهبردی تنقیح قوانین در مجلس که قبلا در دولت بوده و الان در مجلس است، به طور جدی وارد بشود. ما باید قوانین مزاحم را برداریم. اگر اصلاح قوانین لازم است انجام شود. این نیازمند است که نه به صورت شعاری بلکه در عرصه عمل انجام شود. اینکه شما می‌فرمایید که آقای محمودزاده فرمودند، ما قانون در حوزه تولید زیاد داریم. در حوزه صادرات قانون زیاد داریم. باید مانع‌زدایی کرده و موانع را برداریم.

آیا مجلس کار برداشتن این موانع را آغاز کرده است؟

جمعی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و نمایندگان ادوار مجلس چند سالی است اقدامی به عنوان شورای راهبردی تنقیح قوانین را آغاز کرده‌اند. الان دارد این کار در حوزه های مختلف چون کشاورزی، آب، محیط زیست و منابع طبیعی انجام می‌شود. اگر این اقدامات با قوت دنبال شده و حمایت بشود، اثرات مثبتی دارد.

به مسئله آب اشاره کردید. در سه دهه اخیر نقدهای جدی به حوزه سد سازی در ایران وارد شده. مسئله اینجاست که این سد سازی ها به کشاورزی در ایران ضربه زده است. آیا شما با این مسئله موافق هستید؟ اگر آری، چه باید کرد؟ مجلس چه می‌تواند بکند؟

آب مقوله بسیار مهمی نه تنها برای ما و خاورمیانه که برای کل دنیا است. ما در چند سال اخیر کاهش بارندگی داشتیم. همین امسال 40 درصد کاهش بارندگی در کل کشور داشتیم. ما در این حوزه با مشکلات مواجهیم. باید در این حوزه اقدامات زیربنایی در برنامه هفتم توسعه انجام بشود. ما مشکل تنش آبی داریم. باید اعتبارات لازم دیده شده و این مسئله درست بشود. در آبیاری تحت فشار، آبیاری قطره‌ای، بهره‌وری و استفاده بهینه از آب مشکل داریم. من خودم روستا زاده و کشاورز زاده‌ام. هدر رفت آب ما بسیار زیاد است. هدر رفت آب از چاه تا سر زمین بسیار زیاد است. نکته دیگر است که حفر چاه‌های غیرمجاز بدون رعایت محدوده بسیار زیاد است. باید ما اقداماتی را در این خصوص انجام بدهیم. موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو باید مجدّانه ورود کند. این نمی‌شود که بگوییم آب دریای خزر یا خلیج فارس را می‌خواهیم از این سو به آن سو ببریم.

باید راه‌هایی که دنیا رفته را برویم. دنیا آب شرب را از آب فاضلاب بازیافت کرده است. در دنیا بر روی این مسئله کار شده است. چون مسئله‌ای مهم و دغدغه‌ی اساسی آینده ما بحث آب است. باید با برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت، مهار آب‌های سطحی را داشته باشیم. باید بحث کشاورزی را در اولویت قرار بدهیم، چون بحث امنیت غذایی ما مطرح است. هدر رفت آب شرب ما خیلی مهم است. صداوسیما، آموزش و پرورش و دستگاه‌های فرهنگی باید خیلی کار کنند. یک بحث فرهنگ‌سازی است. نگاه قرآنی و دینی ما هم به این مسئله تبلیغ و تبیین نشده است. هدر رفت آب ما بسیار زیاد است.

بیشتر هدر رفت آب ما در حوزه شرب و کشاورزی است.

در حوزه کشاورزی هم با راندمان پایین مواجهیم. چطور باید این مسئله مدیریت شود؟

پیشتر عرض کردم که بهره‌وری ما در آب بسیار پایین است. این را به عنوان یک روستا زاده و کشاورز زاده عرض می‌کنم.

چه اقداماتی از سوی مجلس در این خصوص صورت گرفته است؟

مثلا در خوزستان و گلستان با توافق رهبری از صندوق توسعه ملی برای زهکشی هزینه شده است. امثال این کار باید تقویت بشود. از 285 هزار هکتار تا حالا سی و پنج هزار هکتار در استان گلستان زهکشی شده است. این کار باید قوت بگیرد و اعتبارات بیشتری به آن اختصاص داده بشود.

یعنی مشکل اعتبارات و بودجه است؟

بله. می‌دانید چقدر زهکشی اثر دارد؟ آبیاری کم فشار می‌دانید چقدر از هدر رفت آب جلوگیری می‌کند؟ تقویت اعتبارات گلخانه‌ای می‌دانید چقدر اثرگذار است؟ من هند و اندونزی و شیلی رفته‌ام. در آن کشورها در حوزه گلخانه‌ای قدم‌های خوبی برداشته‌اند. ما هم باید قدم‌هایی در این راستان برداریم.

در بحث محیط زیست و با توجه به مسئله عدالت محیط زیستی، مسئله کودهای کشاورزی و ضررهایش برای زمین مطرح می‌شود. مجلس در این حوزه چه اقدامی کرده؟ مسئله زمین و آلودگی آن هم مطرح است.

آب و زمین مسائل اساسی ماست. باید سازمان حفاظت محیط زیست در این قسمت بسیار دقیق ورود کند، مراقبت کند تا ما از این ناحیه آسیب نداشته باشیم. سازمان حفاظت محیط زیست باید نقش حاکمیتی‌اش را حفظ بکند و بتواند با توجه به دانش روز عمل بکند. ما نخبگان خوبی در این حوزه داریم و می‌توانیم از توانشان استفاده کنیم. الان دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان نزدیک به هفتاد سال قدمت دارد. نخبگان و اساتیدی با کوله‌باری از علم و تجربه در آنجا هستند. اساتید و نخبگان در سایر استان‌های کشور هم در این حوزه هستند. اساتید محیط زیست باید بیایند و راهکارهای خودشان را ارائه بدهند. چه باید بشود تا زمین تقویت شود؟ مجلس در حوزه قانون‌گذاری چه کمکی می‌تواند بکند؟ مجلس چه می‌تواند در حوزه نظارت انجام بدهد؟ این نیاز دارد که اقدامات زیربنایی انجام بشود. محیط زیست هم خودش را آماده بکند تا در برنامه هفتم توسعه نگاه‌ها و اهداف و برنامه‌هایش را تبیین کرده و به مجلس ارائه کند. مرکز پژوهش‌های مجلس باید به طور جدی ورود بکند. ما باید پیوست محیط زیستی در همه حوزه‌ها از جمله حوزه کشاورزی داشته باشیم.

آیا مردم منتظر تدوین مواردی که گفتید در بودجه 1401 و برنامه هفتم توسعه باشند؟

من در مجلس نهم بوده‌ام. در این مجلس هم هستم. اعضای کمیسیون کشاورزی مجلس یازدهم به صورتی جدی به مسئله ورود کرده‌اند. من در آنها این اراده را دیده‌ام. ان‌شائالله بتوانیم اقدامات اساسی انجام دهیم.

در حوزه قیمت گذاری‌ها هم مشکل اساسی وجود دارد. میان قیمت تولیدی کشاورز و قیمت عرضه در بازار فاصله بسیاری وجود دارد. قطعا دست‌هایی در این میان وجود دارند. مجلس در این حوزه چه کرده و چه می‌تواند بکند؟

در این مسئله بین تولیدکننده تا مصرف کننده حلقه مفقوده داریم. مسئله تولید را قانون‌گذار در اساسنامه تعاونی‌های روستایی دیده است. در تهران میدان‌های عرضه میوه و تره بار داریم. این را قانون‌گذار قبل از انقلاب دیده است. بعد از انقلاب هم آن را تقویت کرده است. در حوزه تعاونی‌های روستایی هم هست. این باید قوی بشود. به جای اینکه دلالان و واسطه‌گران و محتکرین بهره‌مند شوند، باید کشاورز تقویت بشود. باید مصرف‌کننده بهره‌مند بشود. سود باید به جیب کشاورز و باغدار و تولیدکننده برود.

در حوزه دام و محصولات دامی هم این مسئله مطرح است

البته در دو سال اخیر ما تلاطم قیمت‌ها را داشتیم. الان هم دغدغه آن را داریم. من پارسال به معاون امور دام آقای وزیر جهاد کشاورزی گفتم. شما الان ببینید قیمت سبوس و کاه چقدر است. قیمت هر عدل کاه با جهش وحشتناکی روبرو بوده است. اصلا مقرون به صرفه نیست که عدل کاه چهل هزار تومان خریداری شود. قیمت سبوس از گندم بیشتر شده. قیمت جو از گندم بیشتر شده. اصلا به صرفه مردم نیست. قبلا چرای دام را در جنگل داشتیم. یکی از کارهای اشتباه همکاران ما طرح مسئله خروج دام از جنگل بود. این چوپان حافظ منابع طبیعی و محیط زیست بود. جنگل را خراب نمی‌کرد. ما به اقتصاد روستا با این کار ضرر زدیم. الان می‌خواهند جو و چغندر به دام بدهند. همه این‌ها هزینه‌هایش بالاست و مقرون به صرفه نیست. دامدار می‌آید دامش را می‌فروشد. الان ما نگران مسئله گوشت قرمز در ایران هستیم.

با سپاس از وقتی که در اختیار خط صلح قرار دادید.