مسئله‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران مسئله‌ی جدیدی است. برای آن سازمانی با نام «سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا)» هم تشکیل شده است. اما این امر به چه میزان در قوانین ایران جدی گرفته شده است؟ چه امکاناتی برای آن در نظر گرفته می‌شود و آیا به این امکان در کشوری که در برخی استان‌ها بالغ بر ۳۰۰ روز آفتاب دارد و از مناطق بادخیز فراوانی نیز برخوردار است، پرداخته می‌شود؟ با این سوال و هم‌چنین نگاهی به مسئله‌ی قطعی برق تابستانی که گذشت، به سراغ آقای رمضانعلی سنگدوینی، نماینده‌ی مجلس شورای اسلامی از حوزه‌ی انتخابیه‌ی گرگان و آق‌قلا از استان گلستان و عضو کمیسیون انرژی مجلس رفتیم. او هم البته بر لزوم استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر تاکید داشت، بخش‌هایی از قوانین بودجه‌ای سال جاری را برایمان خواند و البته گفت که باید به بخش خصوصی در این حوزه بیش‌تر بها داده شود. این نماینده‌ی مجلس و مدیرعامل پیشین شرکت گاز استان گلستان هم‌چنین با نقد برخورد وزارت نیروی دولت پیشین با بخش خصوصی، از برنامه‌های وزیر نیروی دولت جدید در این حوزه سخن گفت.

مشروح گفتگو با رمضانعلی سنگدوینی، عضو کمیسیون انرژی و نماینده‌ی استان گلستان در مجلس شورای اسلامی در زیر از نظر شما می‌گذرد:

با توجه به میزان استفاده از انرژی در ایران، مسئله‌ی استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای مجلس شورای اسلامی و به‌طور مشخص کمیسیون انرژی این مجلس تا چه حد در اولویت است؟

انرژی‌های تجدید پذیر در ایران کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. این مسئله نیازمند توجه است. ما در ایران چیزی حدود ۲۸۰ تا ۲۹۰ روز می‌توانیم از انرژی خورشیدی استفاده کنیم. اما عملاً از این توان کم‌تر استفاده می‌کنیم و این مسئله‌ی جالبی نیست. باید از این نوع انرژی بیش‌تر استفاده کرد. اگر از انرژی خورشیدی، بادی و یا دیگر انرژی‌های تجدیدپذیر بیش‌تر استفاده کنیم، مسلماً منابع نفت و گاز ما که بیش‌تر و به‌خصوص در بخش انرژی استفاده می‌شود، کم‌تر هدر خواهند رفت. منابع نفت و گاز ما در نیروگاه‌ها و جاهای دیگر استفاده می‌شود. بنابراین به نظر من باید این موضوع مورد توجه قرار بگیرد. در بودجه‌ی ۱۴۰۰ به مسئله‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر توجه خاصی شده است.

حرف شما درست است که در ایران در سال حدود ۳۰۰ روز آفتاب و نور خورشید را داریم. در برخی استان‌ها حتی این میزان بالغ بر ۳۰۰ روز هم تخمین زده شده است. هم‌چنین از انرژی‌های بادی در منجیل و جاهای دیگر استفاده می‌شود. پرسش این‌جاست که آیا در برنامه‌ی بعدی توسعه هم این مسئله مورد توجه قرار گرفته است؟

برنامه‌ی ششم توسعه، امسال تمام می‌شود. با توجه به تغییرات دولت‌ها به نظر می‌رسد که امکان برای طرح برنامه‌ی توسعه‌ی بعدی فراهم نباشد. در طی یکی-دو ماه آینده نیز مباحث مربوط به بودجه ۱۴۰۱ آغاز می‌شود. دولت  باید بودجه ۱۴۰۱ را ارائه دهد و مجلس هم حداقل باید یکی-دو ماه زمان برای بودجه سال ۱۴۰۱ اختصاص دهد. بنابراین این موضوع را دور می‌بینیم که ما بتوانیم امسال برنامه‌ی توسعه‌ی هفتم را داشته باشیم. پیشنهاد من به مجموعه‌ی وزارت نیرو این است که در برنامه‌ی توسعه‌ی هفتم حتماً پیشنهاداتشان در رابطه با بحث انرژی‌های تجدیدپذیر را اعلام کنند. دلیل من این است که ما یک برنامه‌ی توسعه‌ی پنج‌ساله و یک قانون بودجه یک‌ساله داریم. مسلماً با توجه به زمان در قانون بودجه‌ ۵ ساله، راحت‌تر می‌توان به هدف رسید. باید در نظر داشت که استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر امری زمان‌بر است.

ما در حال حاضر از انرژی خورشیدی، کم استفاده می‌کنیم. از انرژی بادی در منجیل در استان گیلان و در میل نادر در استان سیستان‌وبلوچستان استفاده می‌کنیم. ما در آینده باید از ذخایر نفت و گازمان در بهره‌وری بیش‌تر استفاده کنیم. یعنی آن را فراوری کنیم و از مشتقات نفت و گاز استفاده کنیم، نه این‌که مستقیم از آن برای تامین انرژی استفاده کنیم. این چیزی شبیه به خام فروشی است؛ این‌که گاز را مستقیم به نیروگاه بدهیم تا آن را بسوزاند و برق تولید کند. از آن طرف هم غالب نیروگاه‌های ما سیکل ترکیبی نیستند. یعنی عملاً از زوج خروجی نیروگاه‌هایی که سیکل ترکیبی نیستند، چیزی حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ درجه‌ی سانتی گراد دما هدر می‌رود. این وضعیت شایسته نیست و به نظر من باید به این قضیه توجه شود.

یعنی آن نگاه هزینه‌ای به نفت می‌تواند با ورود انرژی‌های تجدیدپذیر، بدل به یک نگاه سرمایه‌ای شود. در خصوص نفتی که می‌دانیم روزی تمام خواهد شد.

دقیقاً! بگذارید مسئله را از زاویه‌ی کتابچه‌ی بودجه برای شما توضیح دهم. در بند “ج” تبصره‌ی شش آمده است که «عوارض موضوع ماده‌ی ۵ قانون حمایت از صنعت برق کشور مصور ۱۰/۸/۹۴، به میزان ۱۰ درصد مبلغ برق مصرفی در سقف ۳۴ هزار میلیارد ریال یعنی معادل ۳ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان تعیین می‌شود. مشترکین برق روستایی و عشایر مجاز و برق چاه‌های کشاورزی مجاز، از شمول این بند معاف می‌شوند. منابع حاصله به صورت کامل، تا سقف ۱۵ هزار میلیارد ریال به حساب شرکت توانیر نزد خزانه داری کل کشور، و تا سقف ۱۹ هزار میلیارد ریال به حساب سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) نزد خزانه‌داری کل کشور واریز تا پس از مبادله‌ی موافقت‌نامه با سازمان برنامه‌ریزی کشور، به ترتیب صرف حمایت از توسعه و نگهداری شبکه‌های روستایی و تجدید پذیر شود». این موضوع  بسیار مهم است. یعنی ۱۹ هزار میلیارد ریال برای تولید برق تجدیدپذیر و توسعه فناوری‌های تجدید پذیر و تکمیل نیروگاه‌های بادی میل نادر استان سیستان و بلوچستان، اختصاص پیدا کند.

یعنی از این ۳ هزار و چهارصد میلیارد تومان، ۱۵۰۰ میلیارد تومان برای برق عشایر، شبکه‌های برق روستایی و توسعه و جابه‌جایی تیر برق معابر روستایی صرف خواهد شد و ۱۹۰۰ میلیارد تومان برای برق تجدیدپذیر و توسعه فناوری‌های تجدیدپذیر و تاسیسات استفاده از انرژی بادی در میل نادر سیستان‌وبلوچستان صرف خواهد شد. من از  میل نادر بازدید کردم. واقعاً حیف است که از این باد در آن منطقه به عنوان منبع انرژی استفاده نکنیم. این یکی از قوانینی بود که شما مشاهده کردید که در مجلس در سال ۱۴۰۰ در بودجه اختصاص داده شده و به آن پرداخته است. این مسئله را وزارت نیرو باید دنبال کند تا به طور کامل محقق شود.

یکی از منابع برای تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر، انرژی خورشیدی است. چه امتیازاتی در قوانین به این نیروگاه‌های انرژی خورشیدی داده شده است؟

گفته شد که ۱۹ هزار میلیارد ریال به این مجموعه اختصاص خواهیم داد. صنعت برق کشور مطمئناً باید از این‌ موضوع حمایت کند.

به نظر من وقتی مجموعه‌ای انرژی خورشیدی یا انرژی‌های تجدید پذیر تولید می‌کند، دولت باید در زمان کاهش مصرف و در زمان کمبود از این‌ مجموعه‌ها برق را با همان نرخی که مصوب مجلس است، خریداری کند. باید از آن‌ها حمایت کند و برق را خریداری کند و به شبکه‌ی سراسری دهد. البته به نظر من دولت هم حمایت می‌کند. این‌که بحث انرژی‌های تجدیدپذیر را مطرح می‌کند به این معناست که مطمئناً بخش خصوصی هم می‌تواند در این زمینه ورود کند. ضمن این‌که صنایع ما هم می‌توانند در این قضیه وارد شده و بخشی از انرژی برقشان را از همین انرژی خورشیدی تامین کرده و بهره‌برداری کنند. تا آن‌جایی که من مطلع هستم وزارت نیرو حمایت می‌کند و به این امر نیاز دارد. وزیر نیرو در جلسه‌ی رای اعتماد اعلام کرد که ما حتماً تا سال آینده مشکل کمبود برق در کشور را حل می‌کنیم.

به هر حال انرژی خورشیدی و بادی فرقی نمی‌کند. در میل نادر سیستان‌و بلوچستان که برای شما مثال زدم، انرژی فراوانی تولید می‌شود که به شبکه‌ی سراسری متصل می ‌شود. ساتبا در آن‌جا پیمانکار گرفته و فکر می‌کنم که بخشی از آن هم به بهره‌برداری رسیده است و به شبکه‌ی سراسری وصل خواهد شد.

البته یکی از امتیازاتی که مطرح شده قرارداد خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های انرژی خورشیدی است که از آغاز تا دوره‌ی پیشبرد و احداث نیروگاه را شامل می‌شود. سوال این‌جاست که آیا بخش خصوصی هم می‌تواند به این مسئله بپردازد؟ سرمایه‌گذاری خارجی چطور؟

وقتی وزارت نیرو در بخش انرژی‌های خورشیدی یا کلاً تجدیدپذیر، باید ۱۹۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کند، مطمئناً این می‌تواند به معنای حمایت از بخش خصوصی باشد. چون دولت که نمی‌آید در این قضیه وارد شود. بنابراین حتماً وزارت نیرو به عنوان نماینده‌ی دولت در این بخش از بخش خصوصی حمایت کرده و خواهد کرد. چون به این امر نیاز دارند و باید به این سمت بروند. من هم مطمئن هستم که دولت این کار را خواهد کرد. آقای محرابیان، وزیر نیرو هم برنامه‌های خوبی را در کمیسیون انرژی ارائه داد. آقای محرابیان در برنامه‌اش گفته بود که در ظرف این ۴ سال ظرفیت تولید برق کشور افزایشی حدود ۴۰ هزار مگاوات خواهد داشت. هم‌چنین گفته بود که بخشی از این امر از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می‌شود.

چند درصدش از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین می‌شود؟

الان حضور ذهن ندارم تا عدد دقیقش را به شما بگویم.

آقای سنگدوینی! آن‌چه گفتید بخش تولید کننده است. در این بین امتیازاتی به شهروندان برای استفاده از انرژی خورشیدی داده می‌شود؟ این امر چه سودی به حال شهروندان ایرانی دارد؟

شهروندان هم می‌توانند به این سمت بروند. باید تسهیلات کم بهره در اختیار شهروندان قرار دهیم که از انرژی خورشیدی استفاده کنند. در برخی بخش‌ها هم این استفاده می‌شود. هم‌چنین از همین انرژِی خورشیدی می‌توان برای مسئله‌ی گرمایشی در فصل سرما استفاده کرد. برای کمک به دولت و کشور باید از طریق بانک‌ها تسهیلات کم‌بهره به مردم داده شود تا بتوانند از انرژی خورشیدی در منازل مسکونی‌شان استفاده کنند. این بهترین روشی است که مردم بتوانند از این مسئله استفاده کنند.

ضما می‌توانیم از تولید برقی که داریم در صنایع استفاده کنیم. حتی همان بخش صنعت را هم می‌شود تشویق و ترغیب کرد که از انرژی خورشیدی برای خود استفاده کنند. البته همه نمی‌توانند از انرژی خورشیدی استفاده کنند. چون برای استفاده از آن باید سطح مساحت محل زیاد باشد.

در تابستان گذشته با قطعی برق مواجه بودیم که موجب ناراحتی شهروندان را هم فراهم کرد. دلیل آن چه بود؟ عده‌ای آن را به تولید بیت کوین مرتبط می‌کردند.

اولین دلیل آن این بود که پیش بینی نکرده بودیم. آقای روحانی در میانه‌ی سال ۱۳۹۹ اعلام کرد که با توجه به افتتاحیه‌هایی که ما داریم، در سال ۱۴۰۰ در بخش انرژی و برق مشکلی نخواهیم داشت. ولی دیدیم که عملاً این مشکل وجود داشت. البته بخشی هم مشکل گرم شدن زیاد و گرم شدن کره‌ی زمین و مسائلی مانند این‌ها است. ولی این اصلاً قابل قبول نیست که پس از ۴۰ یا ۴۲ سال چنین وضعیتی داشته باشیم. هم‌چنین ما از نیروگاه‌هایمان در کشور حداکثر استفاده را نمی‌کنیم. توان بخش خصوصی را از آن‌ها گرفتیم. مطالبات بخش خصوصی بسیار بالا بود و دولت بخشی از این مطالبات را نداده بود و آن‌ها هم گله‌مند بودند. هم‌چنین مسئله‌ی فرسودگی شبکه‌های ما هم هست. شبکه‌های فرسوده، هدررفت انرژی دارد. ولی به نظر من اگر از همین بخش انرژی‌های تجدید پذیر استفاده کنیم و هم‌چنین نیروگاه‌هایی که لازم هستند به سیکل ترکیبی تبدیل شوند، مطمئناً کم‌تر با مشکل کمبود برق مواجه می‌شویم.

بخش خصوصی ما حاضر است تولید برق کند و به شبکه‌ی سراسری دهد. هم‌چنین بخش خصوصی می‌گوید که می‌تواند برق صادر هم بکند و پول صادرات را خودش بگیرد. می‌گوید که هزینه‌ی انتقال صادرات را (دکل‌های صادراتی) به عنوان کارمزد خودتان بگیرید اما اجازه دهید سود صادرات را خودمان دریافت کنیم. یعنی اگر به بخش خصوصی در زمانی که نیاز نداریم اجازه دهیم که صادرات انجام بدهد، بخش خصوصی می‌تواند تامین کننده‌ی کمبود انرژی کشور باشد.

وزیر نیروی دولت سابق، به بخش خصوصی خیلی لطمه زد. صادرات را بخش خصوصی انجام می‌دادند و پول را خودشان می‌گرفتند و به بخش خصوصی توجهی نمی‌کردند. اما در حال حاضر آقای محرابیان به دنبال بخش خصوصی است. اگر بخش خصوصی خودمان را فعال کنیم، می‌توانیم مشکل را حل کنیم.

یعنی می‌فرمایید که مسئله‌ی تولید بیت‌کوین تاثیری در قطعی برق نداشت؟

نه. بیت‌کوین و برداشتش هم تاثیرگذار است. یک سری بیت‌کوین‌ها هستند که مجوز دارند. البته به نظر من آن‌هایی هم که مجوز دارند، هنگامی که ما با کمبود انرژی برق در تابستان روبه‌رو هستیم، حتماً باید تولیدشان را کنار بگذارند. ضمن این‌که ما موارد بسیاری را داریم که مجوز ندارند. مصرف این‌ها هم بسیار بالاست و باید مدیریت، کنترل و ممانعت شود.

پس استخراج بیت کوین در قطعی برق تابستان نقش داشت؟

بله ۱۰۰ درصد تاثیرگذار است. قطعی برق در تابستان یکی از تاثیرات استخراج ارزهای دیجیتال بود.

سال‌ها مسئله‌ی غنی‌سازی و تولید انرژی هسته‌ای مطرح بوده است. الان هم بحث انرژی‌های تجدیدپذیر مطرح است. می‌دانیم که انرژی هسته‌ای پاک نیست و مشکلات خودش را دارد. به نظر شما ترجیح سیاست‌گذاری‌های کشور باید به کدام سو برود؟

به نظر من باید هر دو قِسم را دنبال کرد. هم انرژی‌های تجدیدپذیر و هم انرژی هسته‌ای. در حال حاضر نیروگاه بوشهر این کار را می‌کند، نیروگاه بوشهر بالای هزار مگا وات برق تولید می‌کند. به نظر من باید از مسیر انرژی‌های تجدیدپذیر هم اقدام کنیم و فقط متکی به نیروگاه‌های هسته‌ای نباشیم. در حال حاضر از چند بخش تولید برق داریم. نیروگاه‌های بادی، نیروگاه‌های آبی، سدها و نیروگاه‌های فسیلی. هم‌چنین بخش انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی هسته‌ای نیز هست.

به نظر من هم آلودگی زباله‌های هسته‌ای کمتر از آلودگی سوخت های فسیلی است. خیلی از کشورها برای تامین سوخت برقشان از انرژی هسته‌ای استفاده می‌کنند. این در کشورهای پیشرفته و توسعه‌یافته اتفاق می‌افتد.

البته در حال حاضر درصد بسیار ناچیزی از برق کشور از طریق انرژی هسته‌ای تامین می‌شود و بسیاری از کارشناسان معتقدند که این میزان نسبت به هزینه‌ای که برای تولید انرژی هسته‌ای شده است، اساساً منطقی نیست.

بله درست است. منتها ما در ابتدای مسیر هستیم. وقتی می‌توانیم راهی را طی کنیم چرا آن را طی نکنیم؟ این می‌تواند به کشور کمک کند. باید تمام ظرفیت‌هایی را که می‌توانیم از طریق آن تولید انرژی کنیم، به کار ببریم.

با سپاس از وقتی که در اختیار خط صلح قرار دادید.