بحران در عرصه سلامت و دارو بحثی است که بارها در ایران پی گرفته شده و حال در وضعیت تحریم تشدید شده است. منتقدان از بحران در این عرصه ها سخن می گویند و اما مقامات رسمی می گویند که وضعیت بحرانی نیست. مجلس هم در مردادماه سال جاری وزیر بهداشت را برای پاسخ به پرسش هایی در این خصوص به کمیسیون بهداشت و درمان فراخوانده و دستکم دو نماینده از توضیحات وزیر قانع نشدند.
در همین رابطه و با پرسش هایی در حوزه سلامت و دارو به سراغ بشیر خالقی، نماینده مردم خلخال و کوثر در مجلس دهم و عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی رفته ایم تا با پرسش هایی، وضعیت موجود را از او جویا شویم. خالقی که خود پزشک متخصص کودکان است، در گفتگو با خط صلح به تشریح بندهای مرتبط به سیاست های سلامت در برنامه ششم توسعه پرداخت و در خصوص منابع ارزی در حوزه دارو و سلامت می گوید که “ما از نظر تخصیص ارز مشکل نداریم.”، چون “سه هزار و پانصد میلیارد دلار بابت تجهیزات پزشکی آن هم با ارز 4200 تومان در نظر گرفته اند.”
این نماینده مجلس و عضو فراکسیون غذا و دارو همچنین با ذکر این که مشکلات پیش آمده از قانون گذاری نیست بلکه از “اجرا و همکاری” است گفت “اگر همکاری صمیمانه باشد و بشود افراد خائن، افراد منافقی که در خیلی از ادارات نفوذ کرده اند را شناسایی کنند، مسئله حل می شود.”
به نظر این نماینده مجلس که خود می گوید “مدتی طولانی مسئول یک مرکز بزرگ روانپزشکی” بوده، “بعضا برخی افراد جامعه و برخی مدیران مشکل شان با دارو قابل کنترل است. اما انسانی که بخیل و تنگ نظر است و کار و فکرش این است که کار مردم عقب بیافتد، این با دارو کنترل نمی شود. چگونه می شود انسان حسود را درمان کرد؟ خائنین اصلی این نوع افراد اند که نمی خواهند کار مردم را راه بیاندازند. نیازی نیست که اسم بیاوریم. اما افرادی هستند که نمی خواهند، کار مردم را راه بیاندازند. رشوه و پول می خواهند و مردم را دچار مشکل ساخته اند.”
مشروح گفتگو با بشیر خالقی، نماینده مجلس دهم با ماهنامه خط صلح را در ذیل می خوانید:

مجلس مطابق چه دستورالعمل هایی حوزه سلامت را پایش می‌کند و نگرانی ‌های شما بیشتر حول چه محور‌هایی قرار دارد؟
ما قوانین عادی را داریم که هر سال در مجلس تصویب می شود. اما قانون بالا دستی هم داریم که برنامه پنج ساله ششم است. قانون پنج ساله ششم تعیین کننده سیاست های کلی سلامت در تمام قسمت هاست. این هم مبتنی بر سیاست های کلی نظام و سیاست های کلی ای است که از سوی رهبری تعیین می شود.
در برنامه ششم چند بند مشخص است. یکی تشکیل پرونده الکترونیکی برای تمام ایرانیان است. این در خرداد ماه تصویب و در تیرماه رونمایی شد. یعنی هر ایرانی یک پرونده الکترونیکی سلامت دارد. این باعث می شد که هم پوشانی ها برطرف شود. افرادی هستند که سه، چهار نوع دفترچه دارند. این پرونده الکترونیکی این هم پوشانی ها را از بین می برد. مسئله دوم بحث راهنمای بالینی است. راهنمایی بالینی خط راهنماست. یعنی انجمن علمی باید تشخیص بدهد مثلا چه آزمایش هایی لازم است. قرار نیست برای همه مثلا هم ام آر آی هم سی تی اسکن و … نوشته شود. راهنما و دستورالعمل هم برای این کار وجود دارد. مسئله سوم هم پزشک خانواده است. این ها برنامه های کاری ماست که ما از وزارت بهداشت پیگیری کرده و می کنیم. وزیر هم بر روی این برنامه کار می کند و تعهدات وزیر نسبت به این برنامه است. این از نظر برنامه. اما از نظر دارو! امسال بودجه خوب ریالی و ارزی گذاشته شده است. ما 97 درصد داروی تولید داخل داریم. سه درصد هم وارداتی است. همچنین یک سری داروهای مشابه داروهای خارجی، تولید داخل داریم که حمایت از تولید داخلی هم هست. اما در این قسمت ما مشکلات بسیاری داریم. بعضی از پزشکان فقط داروهای برندهای خارجی را تجویز می کنند. این ها را باید متقاعد کرد. در این شرایط تحریم و در شرایطی که برای تبادلات ارزی و ریالی بانک لازم است و امکان آن فراهم نیست. همچنین دشمنان هم به دنبال این هستند که حداکثر نارضایتی را در کشور پیش بیاورند.

مشکلاتی که در حوزه دارو در کشور داریم در چه مواردی است و اوضاع کشور چگونه است؟
ما از نظر تخصیص ارز مشکل نداریم. سه هزار و پانصد میلیارد دلار بابت تجهیزات پزشکی، آن هم با ارز 4200 تومان در نظر گرفته اند. چون سلامت جامعه در اولویت کاری ماست. ممکن است البته سوئ استفاده هایی هم انجام بگیرد. اما در عین حال مبنا و نظارت بر این است که پیگیری ها و نظارت ها از سوی دانشگاه علوم پزشکی و وزارت بهداشت انجام گرفته و بیشتر کار شود تا از این به بعد مشکلی نباشد. چون دیگر با ارز 4200 تومانی واردات انجام می شود. خب با توجه به تفاوت قیمت ارز، البته خط قاچاق هم هست. سعی وزارت بهداشت هم بر این است که نیازهای دارویی کشور را تامین کند.

تحریم ها چه نقشی را در این مسائل و بحران ها داشته است؟
تاثیراتش مشخص است. فشارها مشکلات عدیده ای را فراهم کرده است. اما سعی می شود که موضوع به نحوی حل بشود. اولا در دراز مدت و میان مدت ما بر مبنای دانش بنیان بودن و با تکیه بر تولیدات داخلی خودمان باید عمل کرده و چاره اندیشی کنیم. ما از آمریکا با توجه به وضعیت و سیستمش که انتظاری نداریم. ولی به هر حال نباید بگذاریم که سلامت جامعه دچار اخلال بشود.

گفتید که 97 درصد داروهای مورد نیاز کشور در داخل تولید و باقی آن ها وارد می‌شوند. این اقلام دارویی مربوط به چه بیماری هایی هستند و تا چه حد حیاتی قلمداد می‌شوند؟ چقدر عمومی و چقدر تخصصی است؟
داروهای عمومی مشخص است که مردم به درمانگاه ها مراجعه می کنند و دریافت می کنند. این سه درصد وارداتی داروهای های تک و خاص، مانند داروهای شیمی درمانی است. این ها هم در حدی تولید می شود. سعی هم بر این است که با تلاشی دانش بنیان در داخل کشور به نحوی مسئله حل بشود. در عین حال برای بیماری های خاص و ضروری هم دارو باید به هر قیمتی وارد بشود که مردم از این بابت دچار مشکل نشوند.

ولی در همین داروهای تولید داخلی در قیاس با نمونه های خارجی تفاوت کیفیت دیده می شود و شهروندان به وفور از بابت آن گلایه دارند. به نظرتان چه عاملی مشکل زاست؟
تعهد برای همه اقشار لازم است. متاسفانه برخی پزشکان ما مثلا می گویند که این دارو قیمتش چهار هزار تومان است و دیگری 140 هزار تومان است. می آید مقایسه می کند. خب اگر قرار باشد همه داروها وارد شود ما کل بودجه مملکت را باید برای واردات دارو بدهیم. پزشک هم می آید این دو نوع دارو را مثلا می گوید تفاوت بین بنز و پراید!
اگر واقعا پزشکان در شرایط بحرانی موجود همکاری کنند و جایی که لازم است داروی خارجی تجویز کنند. در خیلی از موارد می بینیم که بر مبنای راهنما و دستورالعمل عمل نمی شود. اما بالاخره فعالیتی که وزارت بهداشت دارد و ما می بینیم، نیت و سعی شان بر این است که مردم را دچار مشکل نسازند.

یکی از مسائل مهم مورد نظر شهروندان، علاوه بر دسترسی آسان به دارو، قیمت دارو ست. در قیمت گذاری داروها و خدمات درمان، چه فاکتور هایی تعیین کننده ‌اند؟
پنج، شش سال بود که قیمت داروهای داخلی افزایش داده نشده بود. امسال تغییراتی داده شد. مسئله این است که تولیدکنندگان دارو هم با توجه به تورم موجود، باید بتوانند خودشان را اداره کنند. برخی از داروها هم به خاطر مقرون به صرفه نبودن از چرخه تولید خارج شد و مجبور شدند که برخی داروها را دوباره وارد کنند. در شرایط فعلی مردم مشکل اقتصادی دارند و وزارت بهداشت و سازمان دارو تولیدکنندگان هم البته باید شرایط مردم را مراعات کنند.

سوال این جاست که آیا وضعیت اقتصادی مردم در این قیمت گذاری نقشی دارد؟ این که قیمتها به صورتی تنظیم شود که کسی از دارو محروم نماند؟
قیمت داروی تولید داخل، در مقام مقایسه خیلی هم بالا نیست. دارو، کارخانه و تولید کننده دارد و باید بتوانند کارخانه تولید دارو را بچرخانند. کارخانه ها هزینه های مختلفی از هزینه پرسنلی گرفته تا هزینه انبار دارند و باید بتوانند آن را تامین کنند. کاری که دولت می تواند انجام دهد، افزایش پوشش بیمه ای است تا مردم دچار مشکل نشوند.

چندی پیش وزیر بهداشت در مجلس، به انحصار و احتکار دارو، واردات داروهای تقلبی و حتی آسیب دیدن شهروندان از بابت این داروها، ناپدید شدن ارزهای دولتی اختصاص یافته و یا واردات کالاهای غیر مرتبط اشاره کردند. خصوصی سازی واردات دارو و تجهیزات پزشکی به چه شیوه ای تحقق پیدا کرده، معایب و مزایای آن چه بوده است؟
هیئت امنای ارزی این ها را وارد می کنند تا نیاز مردم تامین شده و زیاد هم قیمت ها بالا نرود. بخش خصوصی هم تابع یک سری نظارت هاست و خودمختار نیست که هرکاری انجام دهد! وزارت بهداشت و سازمان دارو بر این ها نظارت دارد. نظارت هم باید باشد. بخش خصوصی هم وظایفی دارد که تعریف شده است. باید نظارت هم در کارها باشد و سازمان غذا و دارو و دانشگاه های علوم پزشکی هم، واحد نظارت دارند.

فکر می کنید که مجلس در پیگیری تخلفات فوق الذکر در چه حد موفق بوده است؟
وظیفه مجلس نظارت و قانون گذاری است و در کار اجرایی باید به سیستم قضایی کشور ارجاع شود. اگر سیستم قضایی و اجرایی بتوانند با یکدیگر همکاری کنند، بسیاری از مشکلات حل می شود. می گویند که کلی دارو قاچاق وارد می شود. رسیدگی و نظارت بر قاچاق وظیفه وزارت بهداشت نیست. ارگان های دیگری هستند که بر قاچاق نظارت می کنند. باید بین تمامی دستگاه ها در این شرایط همکاری کنند تا احتیاج مردم رفع شود. مشکل ما بعضا در حوزه همکاری هاست. تعریف شورای عالی سلامت هم مشخص است. درست است که وظیفه وزارت بهداشت، تامین سلامت جامعه است، ولی ارگان های آموزشی و اجرایی باید دست به دست هم بدهند که این مشکلات حل بشود.

آیا مجلس پیگیر قاچاق های مطرح شده و مسائلی که وزیر بهداشت گفته اند هست؟
وظیفه مجلس قانون گذاری است. ما قانون داریم. اما پرسش این جاست که چه کسی باید قانون را اجرا کند؟ باید دولت و قوه قضائیه اجرا کنند. ما که نمی رویم و بپرسیم، وضعیت داروها چیست! وظیفه مجلس قانون گذاری است. قانونی که بتواند مشکلات جامعه را حل بکند. این وظیفه نمایندگان در مجلس است.
اما دستگاه های اجرایی باید با همکاری قوه قضائیه با کسانی که خائن اند برخورد کند. فقط مسئله ما ترامپ نیست. ما ترامپ های زیادی در کشور داریم. باید با این ها برخورد کنند. وقتی با این ها برخورد نشود و این ها سوئ استفاده کنند، همین می شود. افراد زیادی سوئ استفاده کرده اند. مگر قاچاق کم است؟ ما بالای سی میلیارد دلار قاچاق در کشور داریم. چه کسی این قاچاق ها را انجام می دهد؟ این دزدی ها را چه کسی انجام می دهد؟ این همه سوئ استفاده را چه کسی انجام می دهد؟ اگر واقعا دستگاه های مختلف کشور دست به دست هم بدهند، بسیاری از مشکلات در ایران حل می شود.

به عنوان نماینده مردم فکر می‌کنید چه گام هایی در راستای ارتقای سلامت و حوزه های مرتبط آن، باید انجام شود که یک نظام استاندارد و به دور از فساد در کشور تثبیت شود؟
ما قانون و برنامه مشخصی داریم. روی این قانون کار شده است. ما قوانین پنج ساله مختلفی داشته ایم. الان هم در سال دومِ برنامه پنج ساله ششم هستیم. قانون برنامه ششم بالاتر از قوانین جاری است. قانونی مرجع است. برنامه دولت و وزارت بهداشت، در این قانون مشخص است و آن ها باید بر مبنای این قانون عمل بکنند. ما کمبود قانون نداریم، اما مشکل در اجرا داریم و در این حوزه باید کاری صورت بگیرد.

یعنی شما مشکل اساسی را در حوزه اجرا می دانید؟
اجرا و همکاری. همکاری یعنی تمام تشکیلات با هم کار کنند. مثلا در حوزه بهداشت، درست است که مسئول سلامت جامعه وزارت بهداشت است، اما آیا باید تمام مسائل حوزه بهداشت و پیشگیری مثلا در حوزه اعتیاد را خودش بر عهده بگیرد؟ که بحث تامین دارو دارد، یا مثلا در مسئله تصادفاتی که در جاده ها اتفاق می افتد. بهداشت و پیشگیری و سلامت در حوزه شورای عالی سلامت است. در راس این شورا هم رئیس جمهور است. دبیرش هم وزیر مربوطه در حوزه بهداشت است. و همچنین روسای دانشگاه و استانداران و فرمانداران هم حضور دارند. اگر همکاری صمیمانه باشد و بشود افراد خائن، افراد منافقی را شناسایی کنند که در خیلی از ادارات نفوذ کرده اند، مسئله حل می شود. نباید به ظاهر بسنده کنند. خیلی از افراد خائن اند و این ها باید شناسایی بشود. عملا هم این در کشور دیده می شود. آیا واقعا در ادارات با ارباب رجوع آن گونه که امام حسین در مورد حوائج مردم گفته اند، رفتار می کنند که مشکل آن ها را حل کنند؟ یا فقط دنبال کارشکنی اند؟
خیلی از این مسائل را در کشور می بینیم. مثلا در حوزه سرمایه گذاری. بنده مدتی طولانی مسئول یک مرکز بزرگ روانپزشکی بودم. بعضا برخی افراد جامعه و برخی مدیران مشکل شان با دارو قابل کنترل است! اما انسانی که بخیل و تنگ نظر است و کار و فکرش این است که کار مردم عقب بیافتد، این با دارو کنترل نمی شود. چگونه می شود انسان حسود را درمان کرد؟ خائنین اصلی این نوع افراد اند که نمی خواهند کار مردم را راه بیاندازند. نیازی نیست که اسم بیاوریم. اما افرادی هستند که نمی خواهند کار مردم را راه بیاندازند. رشوه و پول می خواهند و مردم را دچار مشکل ساخته اند.

با سپاس از وقتی که در اختیار خط صلح قرار دادید.