به مناسبت ٢٥ اردی‌بهشت، روز جهانی خانواده

با توجه به اهمیت نهاد خانواده، مجمع جهانی سازمان‌ ملل بر اساس قطعنامه‌ی شماره ٤٧ /٢٣٧ که در تاریخ ٢٠ سپتامبر سال ١٩٩٣ به تصویب رسید، ١٥ مه برابر با ٢٥ اردی‌بهشت ماه را روز جهانی خانواده اعلام کرده است. همه ساله چنین روزی به عنوان روز جهانی خانواده در کشورهای مختلف گرامی داشته می‌شود. شعار سال جاریِ در نظر گرفته شده برای این روز، “سلامتی و بهداشت برای تمام سنین” است.

مراسم سالانه‌ی روز جهانی خانواده، اهمیت اتصال جامعه‌ی جهانی به خانواده‌ها به عنوان واحدهای اساسی جوامع و نگرانی از وضعیت امور خانواده در اطراف جهان را منعکس می‌سازد. هم‌چنین این روز موقعیتی را فراهم می‌کند تا بتوان به واقعیت‌هایی از روش‌های اقتصادی، ادبی، اجتماعی و جمعیت شناختی موثر بر خانواده‌ها دست یافت. برنامه‌ی سازمان ملل در روز خانواده، نقطه‌ی مرکزی در طرح سازمان ملل در مسائل مربوط به خانواده است. به عنوان یک امر بسیار مهم، اقدامات و فعالیت‌های اصلی این روز عبارتند از: ارتقائ درک از هدف روز جهانی خانواده، ارتقائ توجه به خانواده در سیاست‌گذاری در سطوح ملی، منطقه‌ای و جهانی، فراهم آوردن خدمات اساسی در حوزه‌ی خانواده و سیاست خانواده در سازمان ملل متحد، نهادهای بین دولتی، مجمع عمومی سازمان ملل، کمیسیون توسعه‌ی اجتماعی و شورای اقتصادی و اجتماعی، تبادل دانش و مهارت، گردش اطلاعات و حفظ شبکه‌سازی در مورد مسائل خانواده، حفظ پژوهش خانواده و مطالعات تشخیصی، پشتیبانی و ارتقائ سیاست‌ها و برنامه‌های خانواده در قوانین سراسر کشورها و سیستم سازمان ملل، ارائه‌ی کمک‌های فنی و پشتیبانی از ظرفیت‌سازی برای دولت‌های کشورهای درحال توسعه در حوزه‌ی خانواده و برقراری ارتباط و گفتگو با دولت‌ها، نهادهای مدنی و بخش خصوصی در زمینه‌ی امور مرتبط با خانواده.

حق تشکیل خانواده به صراحت در اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر عنوان شده است و سازمان ملل برای نشان دادن اهمیت ویژه‌ی نهاد خانواده، ۵ مرحله‌ی متفاوت را برای این نهاد تعریف کرده است: مبارزه با فقر، تضمین سلامتی، رفاه اجتماعی، تضمین آموزش و پرورش و در پایان برابری جنسیتی. هم‌چنین انتخاب شعار “خانواده، زندگی سالم و آینده‌ای پایدار” برای این روز از سوی سازمان ملل متحد، بیانگر برنامه‌های اصلی ملل متحد پیرامون نهاد خانواده است. در چشم اندازی گسترده‌تر، سازمان ملل متحد به دنبال اهداف والاتری تا سال ٢٠٣٠ میلادی است. نهادهای وابسته به سازمان ملل متحد هریک با تعریف برنامه‌هایی ویژه تلاش دارند این اهداف را به سرانجام لازم برسانند. پس از نام‌گذاری سال ١٩٩٤ به نام “خانواده” نگاه‌های جهانی بیش‌تر به سوی این کانون کوچک اجتماعی، اما تاثیرگذار چرخیده است. بسیاری از دولت‌های عضو ملل متحد نیز خواستار همکاری بیش‌تر با نهادهای وابسته به ملل متحد جهت پیشبرد اهداف مورد نظر شده‌اند.

خانواده به عنوان نخستین کانون اجتماعی، تاثیر شگرفی بر رفتار و آینده‌ی افراد یک اجتماع دارد. با توجه به همین امر می‌توان گفت تامین و تربیت خانواده در راستای اهداف از پیش تعیین شده، می‌تواند از پیشامدهای ناگوار بعدی جلوگیری کند. یکی از مهم‌ترین مفاهیمی که می‌توان در خانواده‌ها به عنوان یک نکته‌ی آموزشی مطرح نمود موضوع “حقوق بشر” و احترام به آزادی‌های فردی است.

بان‌کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد، در پیامی که امسال به مناسب روز جهانی خانواده منتشر کرده است، یادآور شده که امسال حوادث ناگوار بسیاری برای خانواده‌ها در جهان رخ داده است. او در این رابطه می‌گوید: “ظهور چالش‌های زیادی اعم از افراط گرایی و خشونت، مهاجرت‌های اجباری، حوادث طبیعی و محیط زیستی‌ تبعات سنگینی برای سلامت و یکپارچگی خانواده‌ها به بار آورده است”.

با نگاهی به بحران‌های بزرگ امروز جهان که گریبان تمامی مردمان کره‌ی خاکی را گرفته است، می‌توان دریافت ریشه‌ی بسیاری از این بحران‌ها عدم شناخت مفاهیم حقوق بشری و احترام به آزادی‌های فردی است. نمونه‌ی روشن این عدم رواداری و ناآگاهی نسبت به مفهوم حقوق بشر، بحران سوریه است. ده‌ها گروه متخاصم امروز در سرتاسر سوریه در حال نبرد با یکدیگر هستند، بیش‌تر پیاده نظام این گروه‌های درگیر، جوانانی هستند که در یک سیستم دیکتاتوری پرورش یافته‌اند، سیستمی که هیچ تلاشی برای آموختن مفاهیم حقوق بشری به این جوانان نکرده است. چه بسا اگر این جوانان از بدو رشد و نمو با مفاهیم حقوق بشری، احترام به اندیشه‌های دیگران و رواداری مذهبی را آموختن بودند، شاهد نبردی این‌چنینی نبودیم. نهاد خانواده می‌تواند آموزشگاهی جهت شناساندن حقوق بشر به اعضای خویش باشد. آموزش صحیح خانواده‌ها می‌تواند راهگشای شناسایی حقوق اساسی انسان‌ها باشد. طبیعتاً کودکانی که با ایمان به این باورها وارد خانواده‌ی بزرگ‌تری به نام “جامعه” می‌شوند، با کوشش بیش‌تری پاسدار این ارزش‌های بشری هستند.

احترام به حقوق زنان، باور به برابری جنسیتی زن و مرد، باور به آزادی عقیده و ده‌ها مورد حقوق بشری دیگر می‌تواند در کانون خانواده به کودکان تفهیم شود. با این‌که جهان امروز پیشرفت‌های شگرفی در زمینه‌ی حقوق زنان و برابری جنسیتی به دست آورده است، اما کماکان حقوق زنان در بسیاری از کشورها منجمله کشورهای مدعی حقوق بشر نقض می‌گردد. آلوارو ژیل رابلز، کمیسر حقوق بشر اتحادیه اروپا، در گزارشی تحت عنوان “وضعیت نامطلوب احترام به حقوق بشر در فرانسه، در مقایسه با دیگر اعضای اتحادیه اروپا” به این مسئله اشاره کرده است. برای نمونه رابلز در بخشی از گزارش خود “نقض حقوق زنان” را یکی از موارد فاحش نقض حقوق بشر در فرانسه می‌داند. برپایه‌ی این گزارش؛ در مجموع سالیانه ١٠ درصد زنان فرانسه قربانی خشونت می‌شوند. وضعیت حقوق زنان در کشورهای دیگر نظیر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا به مراتب از کشوری مانند فرانسه دهشتناک‌تر است. آموزش فرزندان در خانواده و آگاهی آنان نسبت به حقوق زنان و مردان نسبت به یکدیگر می‌تواند در کاهش این‌گونه خشونت‌ها موثر باشد. روابط زن و مرد در خانواده و نوع رفتار زوجین نسبت به یکدیگر نشانگر طرز تفکر و نوع اندیشه‌ی زوجین است. به طور حتم در خانواده‌هایی روابط زوجین برپایه‌ی احترام به یکدیگر و شناخت حقوق فردی باشد، تعریف حقوق فردی اشخاص به ویژه زنان برای کودکان که به نوعی آینده‌سازان جامعه‌ی فردا هستند، پیچیده نمی‌باشد.

اهمیت خانواده و پرداختن به موضوعات پیرامونی آن، تاثیر چشمگیری بر کلیت نظام جامعه دارد که تنها به مواردی از آن اشاره شد. به این ترتیب بسیاری از جامعه‌شناسان بر این باورند که فرد در کنار تاثیری که از اجتماع خود می‌پذیرد با اندوخته‌ای که از خانواده‌ی خود دریافت کرده، محیط پیرامون خود را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چنین تاثیراتی علاوه بر مسائل پیرامونی جزئی بلکه بر مسائل کلان اقتصادی- اجتماعی و سیاسی یک جامعه نیز اثرگذار است. به این ترتیب به نظر می‌رسد که اصلاح یک جامعه، پیشرفت و ترقی آن از جنبه‌های مختلف تحت تاثیر اصلاح خانواده و توجه افراد به اهمیت خانواده و آموزش آن‌هاست.

منابع:

1- وبسایت سازمان ملل متحد

2- وبسایت کنفدراسیون خانواده‌های بزرگ اروپایی(ELFAC)

3- مجله‌ی اینترنتی “دختِ ایران”