چرا سلامتی و تندرستی باید در مرکز برنامهریزی شهری باشد؟/ مریم خواجوندی و مهروش خواجوندی
اپیدمیهای وبا و سایر بیماریهای عفونی در قرن ۱۹ به ما آموخت که آب آشامیدنی تمیز، فاضلاب و جمعآوری زباله برای شهرهای سالم ضروری است. دانشمندان در سراسر جهان به این فکر افتادند که چگونگی ارتباط نحوهی ساخت و کارکرد زیرساختهای مدرن شهری را با میزان ابتلا به بیماریها دریابند.
به گفتهی دکتر هانین کریس (Haneen Khreis) از دانشگاه کمبریج، که یکی از نویسندگان مقالات مروری در ارتباط با این موضوع است، «برنامهریزی شهری و حمل و نقل، مسئولیت بزرگی در قبال سلامت تنفسی شهروندان دارد. سلامت و تندرستی ما باید در هستهی اصلی برنامهریزی و سیاستگذاری باشد».
مطالعهی او که در مجلهی علمی لنست رسپرتوری مدیسن (Lancet Respiratory Medicine) منتشر شده، شواهدی از بهبود کیفیت هوا در طرحهای محدودهی کم انتشار آلایندگی (LEZ) ارائه میکند. اکنون بیش از ۳۲۰ منطقهی کم انتشار آلایندگی در سراسر بریتانیا و اروپا برای جلوگیری از استفاده از وسایل نقلیهی آلاینده تعیین شده است. این مناطق، کاهش ۶ تا ۹ درصدی آلودگی ناشی از ترافیک وسایل نقلیه در داخل و اطراف محلههای کمتردد در لندن و تا ۲۵ درصد کاهش از «سوپر بلوکهای» بارسلون (به زبان کاتالانی سوپریل) را تجربه میکنند و به دو دلیل مهم به بخشی از بهترین الگوهای بهزیستی جهانی تبدیل شده است: «اولویت دادن مردم بر خودروها با تمرکز بر دسترسی» و «پیروی از قوانین مشارکت اجتماعی». در واقع در این مناطق دسترسی و عابران پیاده بر خودروها اولویت دارند.
تحقیقات جداگانهای توسط امپریال کالج لندن صورت گرفته که کاهش قابلتوجه مشکلات قلبی-عروقی ساکنین در پنج مورد از هشت مورد مطالعه در محدودههای کم انتشار آلایندگی را نشان میدهد. این موارد شامل پذیرش کمتر در بیمارستان، مرگ و میر کمتر بر اثر حملات قلبی و سکتهی مغزی و همچنین وجود افراد کمتری با مشکلات فشار خون است. از پنج مطالعهای که سلامت ریه را مورد بررسی قرار دادند، دو مورد بهبودی را گزارش دادند و بقیه هیچ نتیجهی قطعی را نشان ندادند. هیچ یک از مطالعات، وخامت آشکاری را نشان ندادند.
پروفسور مارک نیوونهویسن (Mark Nieuwenhuijsen) از موسسهی تحقیقاتی آیاسگلوبال (ISGlobal) که راهبری بررسی سیاستهای جدید را بر عهده داشت، گفت: «سیاستهای آلودگی هوا اغلب بر رعایت قوانین تمرکز میکنند و فراموش میکنند که هدف اصلی پیشگیری از بیماری و حفظ سلامت است. آنها بیش از حد به راهحلهای فنی تکیه میکنند و مزایای سلامتی را که ناشی از تغییر استفاده از خودروی شخصی به حملونقل عمومی، دوچرخهسواری و پیادهروی است، از دست میدهند».
یک مطالعهی پنج ساله بر روی ۲۶۰ هزار نفر کارگر در بریتانیا نشان داد، افرادی که با دوچرخه به محل کار خود میروند، نسبت به افرادی که با ماشین رفت و آمد میکنند سالمتر بوده و عمر طولانیتری دارند. همچنین افرادی که پیاده به محل کار میرفتند، از نرخ پایینتر ابتلا به بیماری قلبی برخوردار بودند.
اختصاص بیشتر بودجه عمومی به امکانات محلی مانند مغازهها، مدارس، مراقبتهای بهداشتی و ایجاد فضاهای اجتماعی مانند پارکها، کافهها و رستورانها میتواند فرصتهایی را برای پیادهروی، دوچرخهسواری یا استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی برای کارهای روزانه موجب شود. این در قلب مفهوم شهر مدرن ۱۵ دقیقهای است (ساکنان در این فضای شهری، همهی لوازم مورد نیاز خود را میتوانند در فاصلهی ۱۵ دقیقه پیادهروی یا دوچرخه سواری از خانه فراهم کنند). اینگونه الگوهای طراحی شهری، الگوی ساخت روستاها، شهرهای بزرگ و کوچک قبل از نیمهی دوم قرن بیستم بود.
به گفتهی پروفسور کارلوس مورنو (Carlos Moreno) از دانشگاه پاریس-سوربن: «ایجاد محیطهایی که در آن همهی موارد ضروری ظرف مدت ۱۵ دقیقه پیادهروی یا دوچرخهسواری در دسترس باشد، فعالیت بدنی ثابتی را تقویت میکند. همچنین خطرات مرتبط با سبک زندگی بیتحرک را کاهش میدهد و کیفیت هوا را بالا میبرد».
به گفتهی مورنو که میگوید طرحهای شهری با حجم کم ترافیک میتواند علاوه بر بهبود وضعیت سلامتی ساکنین، کیفیت زندگی و رفاه اجتماعی را تقویت کند، شهروندان این مناطق از فضاهای سبز و مناطق اشتراکی حمایت میکنند و سلامت روان ساکنان و روابط اجتماعی بیش از پیش تقویت میشود.
علیرغم شواهدی مبنی بر مزایای این گونه طراحیهای شهری، این پروژهها میتوانند در مجادلات سیاسی گرفتار شوند. پروفسور نیوونهویسن در این رابطه اذعان میدارد: «اغلب مناقشات ناشی از فقدان یک چشمانداز مشترک از یک شهر بهتر با محیط زیستی سالمتر، نداشتن منطق روشن از سلامت تنفسی بهتر و مسیرهایی است که برای رسیدن به چنین شهر ایدهآلی مدنظر است. اغلب شهروندان فکر میکنند که محدودیتها و هزینههایی که توسط شورای شهر اعمال شده برای آزار آنها است. در حالی که ما برای ایجاد و اجرای چشمانداز شهری پایدار، زیستپذیر و سالم به مشارکت هرچه بیشتر ساکنین و شهروندان نیاز داریم».
توصیهی مترجمین:
توصیه میشود که کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، گزارشی مبتنی بر اجرای طرح محدودهی کم انتشار آلایندگی در تهران که از سال ۱۳۹۴ کلید خورده است، در دو سطح کاهش آلایندههای ناشی از مناطق ترافیکی و افزایش سطح سلامتی شهروندان در این مناطق، ارائه نمایند. ضمناً سازمان حفاظت محیط زیست نیز پیگیر اجرای طرح محدودهی کم انتشار آلایندگی برای سایر شهرهای آلودهی کشور باشد.
پانوشت:
۱- این مطلب ترجمهی مقالهای است از گری فولر (Gary Fuller) که در تاریخ ۲۰ اکتبر ۲۰۲۳ در گاردین منتشر شده است.
برچسب ها
آلاینده ها برنامه ریزی شهری حمل و نقل عمومی خط صلح خط صلح 151 خودرو سلامت تنفسی فضاهای عمومی ماهنامه خط صلح مریم خواجوندی مهروش خواجوندی