در تقویم هر سال یک روز (دهم مردادماه- برابر با اول اوت) به روز جهانی بی‌فرزندی (Childfree) (۲) اختصاص داده شده تا افراد و زوج‌هایی که انتخاب کرده‌اند بچه‌دار نشوند درک و از آن‌ها حمایت شود. این روز برای اولین بار در سال ۱۹۷۳ توسط سازمان «اتحاد ملی برای پدر و مادری اختیاری» لقب روز بی‌فرزندی گرفت.(۳) هدف این سازمان که یک سال پیش از آن در سال ۱۹۷۲ در کالیفرنیا تاسیس شده بود، ترویج حق انتخاب برای فرزندآوری و تابوشکنی از ایده‌ی این‌که زوج‌ها می‌توانند تصمیم بگیرند فرزندی نداشته باشند، بود. هرچند که در سال ۲۰۱۳ این روز جهانی توسط لورا کارول، نویسنده، (۴) شهرت و جان دوباره گرفت، اما هم‌چنان زوج‌هایی که تصمیم خود را برای بچه‌دار نشدن اعلام می‌کنند در سراسر جهان با انتقاد، طرد شدن و گاهی حتی خشونت روبه‌رو می‌شوند.

تاریخچه و اهمیت روز جهانی بی‌فرزندی

تاریخچه و اهمیت روز جهانی بی‌فرزندی می‌تواند به ایده‌ی بنیادین نقش کودکان در ادامه‌دادن ارزش‌های خانواده بازگردانده شود؛ ایده‌ای به قدمت خود انسان. در طول تاریخ، گونه‌ی ما با به اشتراک گذاشتن دی‌ان‌ای، دانش، تجربه و احساسات خود با فرزندانمان رشد کرده و قوی‌تر شده است و با وجود مذاهب و فرهنگ‌هایی که بر اهمیت ازدواج و داشتن فرزندان تاکید دارند، ارزش‌های خانوادگی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی افراد تبدیل شده‌اند. متاسفانه با بی‌اعتنایی به حق انتخاب هر فرد، جامعه اغلب به کسانی که بچه‌دار نشدن را انتخاب می‌کنند، نگاه تحقیرآمیز دارد.

با این حال، هر دو –هم ساختار خانواده و هم ساختار اجتماع— با گذشت زمان دستخوش تغییرات قابل توجهی شده‌اند. مثلاً این‌که جمعیت انسان به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده، در حالی که هزینه‌های زندگی هم‌چنان در حال افزایش است.

به طرز متناقضی، استانداردهای زندگی، دسترسی به مراقبت‌های پزشکی و استقلال کاهش یافته است. در پاسخ به این چالش‌ها، گرایش به کنترل جمعیت خانواده و فرزند کمترداشتن به وجود آمده است. در واقع، بسیاری از خانواده‌های توسعه‌یافته اکنون خود را به حداکثر سه فرزند محدود می‌کنند و برخی کشورها حتی سیاست «تک‌فرزندی» را برای رسیدگی به مسئله‌ی افزایش جمعیت اجرا کرده‌اند.

در سال‌های اخیر، اهمیت تربیت کودکانی مسئولیت‌پذیر به طور فزاینده‌ای به رسمیت شناخته شده و همزمان، این ایده که فرد لزوماً نیازی به بچه‌دار شدن ندارد، مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از افراد انتخاب کرده‌اند که به دنبال یک زندگی بی‌دغدغه و مستقل و فارغ از مسئولیت‌های مادام‌العمر مرتبط با تشکیل خانواده باشند. (۵) روز جهانی بی‌فرزندی به عنوان بستری برای تایید و جشن گرفتن این انتخاب عمل می‌کند و درک و احترام را برای کسانی که تصمیم به پذیرش سبک زندگی بدون فرزند دارند، ترویج می‌کند و جامعه را تشویق می‌کند تا دیدگاه خود را در مورد آن‌چه که یک زندگی کامل و معنادار را تشکیل می‌دهد، گسترش دهد و به این نکته توجه داشته باشد که شادی و رضایت را می‌توان در مسیرهای مختلف—از جمله مسیرهای بدون فرزند— یافت.

چرا روز جهانی بی‌فرزندی مهم است

انتخابِ «داشتن» یا «نداشتن» فرزند یک انتخاب عمیقاً شخصی است. بسیار مهم است که جامعه به این انتخاب‌های شخصی احترام بگذارد و برای آن‌ها ارزش قائل شود و به افراد و زوج‌ها اجازه دهد تا براساس خواسته‌ها و شرایط خود تصمیم بگیرند. برای برخی از زوج‌ها، نداشتن فرزند یک تصمیم مسئولانه است. آن‌ها ممکن است تشخیص دهند که بدون مسئولیت‌ها و تعهدات مربوط به تربیت و بزرگ‌‌کردن فرزندی سالم، می‌توانند زندگی بهتری برای خود رقم بزنند و فرد مفیدتری برای جامعه باشند. چنین تصمیمات مسئولانه‌ای باید قدردانی شود.

هم پذیرش زوج‌هایی که انتخاب می‌کنند فرزندی نداشته باشند و هم زوج‌هایی که توانایی فرزندآوری را ندارند، در جامعه مهم است. روز جهانی بی‌فرزندی به عنوان بستری برای شناسایی و حمایت از این افراد و زوج ها عمل می‌کند و مروج جامعه‌ای فراگیرتر و با درک بیش‌تر است که به انتخاب‌های مختلف هر فرد در زندگی احترام می‌گذارد.

در خاتمه، روز جهانی بی‌فرزندی مناسبتی برای جشن گرفتن و قدردانی از کسانی است که تصمیم به بچه‌دار نشدن گرفته‌اند. این روز برای افزایش آگاهی، به چالش کشیدن هنجارهای اجتماعی و ترویج پذیرش انتخاب‌های مختلف زندگی است. در این روز در یادگیری حقایق جالب در مورد خانواده‌های بدون فرزند و درک اهمیت حق انتخاب و پذیرش در جامعه می‌تواند به جهانی فراگیرتر و دلسوزتر کمک کند.

پانوشت‌ها (یادداشت‌های مترجم):

۱- این مطلب، ترجمه‌ی بخشی از مقاله‎ای است که در تاریخ ۵ اوت ۲۰۲۳ در وبسایت نیوریزالت بی‌دی منتشر شده بود.

۲- عنوان بی‌فرزندی (Childfree) با عنوان بی‌فرزند (Childless) متفاوت است. بی‌فرزندی اشاره به کسانی دارد که انتخاب کرده‌اند که فرزندی نداشته باشند، در حالی که بی‌فرزند کلمه‌ای است که برای توصیف افرادی که توانایی فرزندآوری ندارند استفاده می‌شود.

۳- اوایل این روز به اسم روز ناوالدان (Non-Parents’ Day) شناخته می‌شد.

۴- لورا کارول (Laura Carroll) جایزه‌ی سالیانه‌ی «بی‌فرزندی سال» را اهدا می‌کند که در ابتدا از دسته‌بندی «مرد» و «زن» تشکیل شده بود، اما از سال ۲۰۱۸، دسته‌بندی‌های «مرد» و «زن» با «شخص بی‌فرزند سال» (فردی با هر هویت جنسیتی) و «گروه بی‌فرزند سال» جایگزین شدند. الیزابت هینتز (Elizabeth Hintz)، دانشجوی آمریکایی مقطع دکتری که زندگی حرفه‌ای‌اش را به درک و نرمال‌سازی تجربیات بی‌فرزندی اختصاص داده ‌است و انجمن اینترنتی روسی «بی‌فرزندی» که به بسیاری از مردم کمک کرده تا در جامعه‌ی روسیه –که جامعه‌ای پرفرزند و پدر‌سالار است— حامی و پشتیبان پیدا کنند، برندگان این جایزه در سال ۲۰۲۰ بوده‌اند.

۵- البته در مقالات دیگر افرادی که بی‌فرزندی را انتخاب کرده‌اند دلایل دیگری هم‌چون مسئله‌ی جمعیت رو به افزایش انسان، مسائل محیط‌زیستی، مسائل حقوق‌بشری، وضعیت روحی خود و مسائل معیشتی دیگر را به عنوان دلیل اصلی برای انتخاب بچه‌دار نشدن خود اعلام می‌کنند.