در ماه‌های اخیر غول‌های فناوری دنیا از محصولات متفاوت خود در زمینه‌ی «هوش مصنوعی» رونمایی می‌کنند. در حالی که در دنیای آی‌تی در سطح جهانی، بحث داغ این روزها تبدیل به دستیارهای متفاوتی چون چت جی‌پی‌تی (ChatGPT) شده است، در ایران شرکت‌های آی‌تی هم‌چنان با تهدیدی به نام طرح صیانت روبه‌رو هستند. این روزها حال اکوسیستم استارتاپی ایران خوب نیست و بسیاری از شرکت‌ها با مشکلات قطعی و کندی اینترنت در ماه‌های اخیر دست به گریبان هستند. حال در این شرایط موضوع تصویب احتمالی طرح صیانت باعث شده که فعالین حوزه‌ی آی‌تی در ایران موجی از ناامیدی را احساس کنند.

رد پای هوش مصنوعی در حوزه‌های متفاوت آی‌تی دنیا و ایران موضوعی نیست که به راحتی از کنار آن رد شد. حال در جنگ میان هوش مصنوعی دنیا و احتمال تصویب طرح صیانت در ایران، زمزمه‌هایی  در رابطه با بیکاری و عدم اشتغال به واسطه‌ی جایگزینی هوش مصنوعی به جای نیروی انسانی شنیده می‌شود. اما واقعاً داستان از چه قرار است؟

هوشی به نام مصنوعی

موسسه‌ی جهانی مکینزی اند کامپنی (McKinsey & Company) تخمین می‌زند که بسته به سناریوهای مختلف، اتوماسیون و هوش‌مصنوعی بین ۴۰۰ تا ۸۰۰میلیون شغل را تا سال ۲۰۳۰ جابه‌جا می‌کند و ۳۷۵میلیون نفر نیاز دارند تا به طور کامل گروه شغلی خود را تغییر دهند.

با نگاهی به تاریخ انقلاب صنعتی و مواردی از این دست، منطقی به نظر می‌رسد که به این نتیجه برسیم که ترس‌ها و نگرانی‌های مربوط به هوش مصنوعی و اتوماسیون قابل درک هستند اما در نهایت بی‌مورد اند. تغییرات تکنولوژیکی ممکن است مشاغل خاصی را از بین ببرد، اما همیشه در این فرایند مشاغل بیش‌تری ایجاد کرده است. هوش مصنوعی و اتوماسیون می‌توانند ما را رها کنند تا شغل‌هایی را دنبال کنیم که به ما احساس معنا و رفاه بیش‌تری می‌دهد. مشاغلی که ما را به چالش می‌کشند، حس پیشرفت را القا می‌کنند و استقلال و  احساس تعلق می‌دهند.

شاید بد نباشد داستان را به شکلی که حداقل خود من به عنوان یک فعال در حوزه‌ی سلامت دیجیتال با آن روبه‌رو هستم روایت کنم. در حوزه‌ی سلامت قرار نیست این سیستم‌ها تبدیل به نیروی انسانی شوند، بلکه این سیستم‌ها به عنوان دستیار در کنار پزشک قرار می‌گیرند و بر اساس دیتای پایگاه دانشی که دارند، به سرعت عمل و دقت پزشک در تشخیص بیماری کمک زیادی می‌کنند. از طرفی در موضوع خود مراقبتی نیز به بیماران کمک‌کننده هستند و کلید معمای سوالات پیش پا افتاده‌ای از سوال یک بیمار در زمینه‌ی مشکلات بیماری خود و مراجعه به کدام تخصص گرفته تا موضوعات بزرگ‌تر. در واقع همه در حال استفاده از  این دنیای مشترک و سرویس‌ها هستند.

از طرفی در سطح بالاتر، هوش مصنوعی و اتوماسیون به از بین بردن بیماری و فقر جهانی کمک خواهد کرد. هوش مصنوعی با پیشگیری بهتر از بیماری، تشخیص دقیق‌تر و درمان موثرتر، پیشرفت‌های بزرگی را در پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی ایجاد می‌کند. وقتی نوبت به از بین بردن فقر در جهان می‌رسد، یکی از بزرگ‌ترین موانع این است که در کجا به کمک بیش‎تری نیاز است.

طرحی به نام صیانت

شاید با توجه به تمام این نکات چیزی که باید بیشتر از هوش مصنوعی نگرانش باشیم طرحی به نام صیانت است. پر واضح است که در حال حاضر از کل جهان در زمینه‌ی تکنولوژی عقب هستیم و در صورت بیش‌تر شدن فشارهای کندی اینترنت و اجرای طرح صیانت فاصله‌ی ایران با دنیا بیش‌تر نیز خواهد شد. یکی از عارضه‌های بزرگ طرح صیانت می‌تواند بحث سلامت باشد. در حوزه‌ای که ما فعال هستیم، دسترسی راحت ما به سرویس‌های جهانی می‌تواند علاوه بر بالا بردن سلامت جامعه در کاهش هزینه‌ها هم موثر باشد. موضوعات متفاوتی مانند «نسخه‌ی الکترونیک» و «دارو یار» خودشان مشکلات متفاوتی دارند.  زمانی که با عدم دسترسی به سرویس‌های به روز جهانی نیز مواجه شویم سلامت عمومی جامعه به خطر می‌افتد. پزشکان باید وقت و دقت بیش‌تری را چاشنی کار خود کنند و خوب انسان هستند و جایزالخطا و توانایی دسترسی به تمام دیتاها را در لحظه ندارند و طبیعتاً تشخیص بیماری و غیره با اشتباهات بیش‌تری همراه می‌شود. به عبارتی از این محدودیت دسترسی به سرویس‌های جهانی هم پزشک، هم بیمار و هم شرکت‌ها متضرر می‌شوند.