راه که نباشد، صندوقهای رای پرواز میکنند!/فریبرز کلانتری
بزرگترین رسالت امروز ما به عنوان روزنامهنگار، توجه به مسائل و مشکلات قشر محروم و فرودست جامعه است که متاسفانه این روزها، با اتفاقات پیش آمده هر روز بر تعداد آنها افزوده میشود. گرچه این روزها، حاکمان زراندوز با اختراع واژههایی همچون قشر کم درآمد و کم برخوردار، سعی در کتمان این حقیقت داشته و محرومیت را معمولا به برآورده نشدن نیازهای اساسی بشر به حد کفایت تعریف میکنند. اما باید از آنان این سوال پرسیده شود که به راستی نیازهای اساسی از نظر آنها کدام است و اینکه تا چه حد از تامین این نیازها، از نظر آنها کافی است؟
این در حالی است که در ارائه تعریف حداقلی از محرومیت، به عواملی اشاره میکنند که موجبات بقا و حیات آدمی است و تعریف حداکثری از محرومیت را، رفع نیازهای بشر عنوان کرده و به آن استناد میکنند. هرچند نباید فراموش کرد که در حکومتهای ایدئولوژیک تعریف محرومیت نیز در شرایطی خاص خود صورت میگیرد و غالبا تعاریفی از محرومیت ارائه میشود که با عقاید دینی و ایدئولوژیکی نیز درهم آمیخته است.
این عقاید نیز همواره درآمخیته شده از چیزهایی است که یا از فیلسوفان یونان عاریت گرفته شدهاند و یا به آموزههای دینی ـ اسلامی اشاره دارند.
شاید برای همین است که تعریفشان از محرومیت یک چیز مبهم من درآوردی میان آرمانشهر فیلسوفان یونانی و مدینه فاضله آموزههای دینی است که در دنیای واقعی هرگز نمود خارجی نداشته و همواره به صورت مبهم بیان میشود.
اما در چنین شرایطی، محققان علوم اجتماعی عوامل مختلفی را در گسترش فقر و محرومیت موثر دانستهاند که مهمترین آنها عمران منطقهای، آموزش و پرورش و اعطای کمکهای دولتی است.
با نگاهی دقیق به این سه عامل میتوان دریافت که تحقق حداکثری هر یک از این آنها، نیازمند به توسعه راهها و مسیرهای ارتباطی است. چرا که در طول تاریخ، برقراری ارتباط میان نقاط مختلف، یکی از ضرورتهای اساسی جوامع محسوب شده که این امر نیز تنها از طریق ایجاد راههای ارتباطی زمینی، هوایی و دریایی امکان پذیر بوده است.
این در حالی است که این نیاز در شرایط کنونی، برای حضور درعرصه اقتصاد جهانی به صورت ویژهای نمود پیدا کرده است. وجود شبکه حمل و نقل مناسب و مطلوب به منظور دستیابی به مناطق مختلف کشور از مهمترین نیازهای زیرساختی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی است.
ایجاد شبکهای مطمئن و ایمن به منظور تردد و جا به جایی مسافر و کالا با توجه به ویژگی رانندگان و مشخصات وسایل نقلیه امری اجتناب ناپذیر به شمار میآید. در حالی که راهآهن و راههای شریانی قادرند نقش مهمی را در توسعه مناطق مجاور ایفا کنند، اما نیاز به شبکه راههای روستایی که در سلسله مراتب راهها نقش دسترسی را برعهده دارند، امری اجتناب ناپذیر به شمار می آید.
همانطور که هر نقطه از بدن انسان به وسیله شبکه مویرگها، رگها و شاهرگها به مرکز بدن یعنی قلب مربوط میشوند و این ارتباط باعث ادامه حیات میشود، یک کشور نیز که در حکم یک ارگان زنده است، برای ادامه حیات و توسعه روابط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود نیازمند شبکه گستردهای از راههای روستایی، فرعی، اصلی و شاهراههاست که بتواند تمام بخشهای مختلف کشور را به هم متصل کند. در این میان، راه های روستایی در کشور همانند مویرگ در بدن ایفای نقش میکنند.
نباید فراموش کنیم که راههای روستایی سهم عمدهای در پیشرفت مناطق محروم دارد. در گذشته روستاها یک واحد بسته اقتصادی و دارای سفرهای محدود بودند. اما توسعه روستاها و اجرای برنامههای سیاست توسعه روستایی، باعث افزایش سفرها شده است.
نکته حایز اهمیت دیگر این است که لازمه تقویت بخش کشاورزی، دامی و در نهایت ایجاد امنیت غذایی هر کشور مستلزم برخورداری از شبکه راههای روستایی مناسب است.
در صورت برخورداری یک منطقه از راههای روستایی مناسب علاوه بر کاهش زمان جا به جایی محصولات، هزینه حمل کالا نیز کاهش خواهد یافت که این امر به خودی خود بر قیمت کالاها تاثیرگذار است.
در کشور ما نیز به دلیل سکونت بیش از ۳۰ درصد جمعیت کشور در نقاط روستایی و وجود سکونتگاههای متعدد روستایی، رفع نیازهای روستاییان میتواند از مهمترین نیازها و اولویتهای یک توسعه کامل و پایدار محسوب شود.
این در حالی است که همزمان با برگزاری انتخابات مجلس یازدهم، یکی از فرماندهان نظامی با اشاره به نحوه برگزاری انتخابات، اشاره کرده بود که برای اینکه بتوانند شرایطی را برای حضور مردم در انتخابات ایجاد کنند مجبور شدهاند به ۲۷۰ نقطه از کشور به صورت هوایی صندوقهای رای را اعزام کنند، چرا که هیچ راه روستایی برای رساندن این صندوقها به آنجا وجود نداشته است.
در شرایطی که از انقلاباسلامی ۴۰ سال میگذرد، به اعتراف برخی از مسئولان هنوز هم بسیاری ازمناطق روستایی در چنین وضعیتی قرار دارند که عبور و مرور زمینی و برقراری ارتباط با دیگر نقاط برایشان امکانپذیر نیست. در چنین شرایطی بسیاری از روستاهای کوچک و بزرگ با محرومیتهای بسیاری مواجه خواهند بود که تنها به واسطه ناشناخته بودن و عدم برقراری ارتباط با آنها، هیچ کس نمی تواند درصد محرومیت و عقبماندگی این روستاها را برآورد کند.
این اهمیت تا آنجاست که در اکثر اسناد بالادستی مانند چشمانداز جمهوری اسلامی و برنامههای توسعه تاکید ویژهای به بازسازی و گسترش راههای روستایی شده است.
بند چهارم سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران، به برخورداری از سلامت، رفاه، تامین اجتماعی، فرصتهای برابر، توزیع مناسب درآمد، استحکام نهاد خانواده و فاصله گرفتن از فقر، فساد، تبعیض و بهرهمندی از محیط زیست مطلوب، تاکید دارد.
همچنین در جزئ ۸ بند ۱۹ سیاستهای کلی برنامه چهارم توسعه، به “رفع محرومیتها به ویژه در مناطق روستایی کشور” اشاره و ارتقای سطح درآمد و زندگی روستاییان و کشاورزان و رفع فقر به وسیلهی تقویت زیرساختهای مناسب تولید، ذکر شده است.
بدیهی است همه این الزامات قانونی بدون وجود راههای ارتباطی مناسب و مطمئن و در واقع دسترسی آسان و سریع به مناطق محروم امکانپذیر نیست. این در حالی است که گسترش راههای روستایی به منظور ایجاد شرایط مناسب برای برقراری ارتباط میان روستاهای کشور و همینطور شبکه راههای کشور، با صرف کمترین هزینه امکانپذیر است به نحوی که در آن نیازهای اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی نیز به طور کامل رعایت شده باشد.
با این حال، رفع نیازهای روستاهای کشور، حمل و نقل ایمن و طراحی بر اساس امکان های مالی و اعتبارات قابل دسترس از جمله مواردی هستند که در خصوص مدیریت پروژههای در این خصوص باید مد نظر قرار گیرند.
هر چند در سالهای اخیر اعتبارات احداث و بهسازی راههای روستایی افزایش یافته، اما تخصیص بهینه و مناسب منابع برای تحقق این امور به دلیل نبود نظارتهای دقیق هرگز انجام نشده است تا آنجا که مسئولان حتی برای برگزاری یک انتخابات ساده نیز، نیازمند به کارگیری خدمات هوایی هستند!
برچسب ها
ترابری توسعه راه های روستایی توسعه روستایی حمل و نقل خط صلح شماره 107 فریبرز کلانتری ماهنامه خط صلح مناطق محروم