آخرین به روز رسانی چهارشنبه, ژانویه 20, 2021
چرا زنان ایرانی می‌خواهند به مجلس راه پیدا کنند و تعدادشان در مجلس افزایش پیدا کند؟ مگر نه این است که زنان نماینده‌ی مجلس ایران در دوره‌های مختلف تا امروز، نماینده‌ی واقعی اکثریت زنان جامعه‌ی ایران نبوده‌اند و حتی آرایی خلاف مصالح زنان و ضد برابری جنسیتی صادر کرده‌اند؟ آیا سودی دارد که تعداد زنان نماینده‌ی مجلس در چنین شرایطی بیش‌تر شود؟
در حالی که به انتخابات مجلس ایران در ماه اسفند نزدیک می‌شویم، بر تلاش‌ها برای ورود زنان بیش‌تر به مجلس افزوده شده است و به همین مناسبت کمپینی هم به نام “تغییر چهره‌ی مردانه‌ی مجلس” در ایران راه افتاده که هدف خود را ورود زنان برابری‌طلب بیش‌تر به مجلس عنوان کرده‌اند.
حق افزایش مشرکت سیاسی زنان
اصل بیستم قانون اساسی ایران تصریح کرده که “همه‌ی افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه‌ی حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند”، اما برابری زن و مرد در ایران به یک افسانه شبیه است و مثال‌های نقض فراوانی دارد. زنان ایرانی در سطوح مختلف از حقوق برابر اجتماعی و خصوصی برخوردار نیستند و این نابرابری در سطح مشارکت سیاسی به حداکثر می‌رسد، تا جایی که تنها سه درصد نمایندگان مجلس ایران زن هستند و تعداد زنانی که در تاریخ ایران به وزارت رسیده‌اند از رو نفر فراتر نرفته و مشاغلی مانند ریاست جمهوری هم از اساس مردانه تعریف شده‌اند.
در مقابل نه تنها در ایران که در سراسر جهان، جنبش‌های زنان، همواره تلاش می‌کنند که مشارکت زنان را تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت سیاسی افزایش دهند. این مطالبه در سند کنفرانس جهانی پکن هم تبلور یافته است.
به علاوه، سند “توسعه‌ی هزاره” که در سال ۱۳۷۹ امضا شده و در سال ۱۳۸۴ نیز دولت ایران آن را تایید کرده، بر برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان تاکید می‌کند. در این سند آمده که کشورهای امضاکننده‌ی این سند باید تا سال ۱۳۹۴، ۳۰ درصد کرسی‌های مجالس خود را به زنان اختصاص دهند.
مصوبه‌ی اتحادیه بین‌المجالس هم می‌گوید که پارلمان‌های عضو باید حداقل ۲۵ درصد نماینده‌ی زن داشته باشند.
بر همین اساس است که از اواخر سال گذشته، مسئله‌ی اختصاص سهمیه‌ی ۳۰ درصدی کرسی‌های مجلس از سوی معاونت زنان ریاست جمهوری مطرح شد و البته مجمع تشخیص مصلحت نظام در تیر ماه امسال با اختلاف دو رای آن را رد کرد.
پیش از این برخی از زنان نماینده‌ی مجلس در دوره‌های قبلی – مانند فاطمه بهروزی-، تلاش کرده بودند طرح‌هایی برای افزایش حضور زنان ارائه دهند که موفق نشدند. حتی فراکسیون زنان مجلس فعلی هم طرحی برای گنجاندن تعداد معینی از کاندیداهای زن در لیست‌های انتخاباتی احزاب ارائه کرده بود که این طرح هم با مخالفت جدی نماینده‌ی دولت حسن روحانی، تصویب نشد.
هرچند گروهی از فعالان سیاسی و زنان معتقدند که افزایش تعداد زنان در مجلس لزوماً به معنی اثرگذاری آن‌ها بر تغییر قوانین و سیاست‌گذاری آن‌ها نیست، گروه دیگری افزایش تعداد زنان در مشاغل سیاسی را به طور کلی مثبت می‌دانند و معتقدند که این تبعیض مثبت در جامعه‌ای مانند ایران که هنوز موانع بسیاری بر سر راه مشارکت سیاسی زنان وجود دارد، یک اقدام موثر در شکستن تابوی حضور زنان در مشاغل سیاسی بالاست؛ حتی اگر زنان راه پیدا کرده به این مشاغل بالا، محافظه‌کار باشند و با الگوهای برابری جنسیتی مخالف باشند.
مشارکت سیاسی و کاهش خشونت قانونی و رسمی علیه زنان
یکی از مهم ترین موانع بر سر برابری جنسیتی در ایران خشونت رسمی و قانونی است. به این معنا که قوانین ایران که برگرفته از شریعت اسلامی‌اند، در ذات خود بر مبنای نابرابری جنسیتی نوشته شده‌اند. به همین دلیل است که بسیاری از خشونت‌هایی که در سطوح مختلف بر زنان ایرانی روا داشته می‌شود، از حمایت قانون برخوردار است. هم‌چنین طرح‌ها و لوایحی که از سوی مجلس و دولت ایران با کم‌ترین مشارکت سیاسی زنان نوشته می‌شوند و اغلب ضد زن و دربردارنده‌ی تبعیض‌های جنسیتی هستند.
موافقان افزایش حضور زنان در مجلس و مشارکت سیاسی گسترده‌تر آن‌ها معتقدند که حضور زنان می‌تواند به کاهش تصویب قوانین خشن علیه زنان کمک کند، چنان که آمارهای منتشر شده از سوی سازمان‌های بین‌المللی نشان داده که افزایش مشارکت سیاسی زنان در مجموع کمک می‌کند که قوانین و سیاست‌هایی تصویب شوند که خشونت کم‌تری علیه زنان دارند و این زنان می‌توانند موضوعات مربوط به زنان را وارد حوزه‌ی قانونگذاری کنند.
عده‌ای بر این باورند که حتی زنان محافظه‌کار مجلس ایران هم در دوره‌های مختلف گاه به سود زنان عمل کرده‌اند و طرح‌هایی به سود برخی از گروه‌های زنان در جامعه داشته‌اند، هر چند در مقابل، برخی تاثیر مخرب طرح‌های ضد زن تصویب شده از سوی آن‌ها و همدستی آنان با مردان را مهم‌تر ارزیابی می‌کنند.
تلاش برای ورود زنان برابری خواه
هرچند انتخابات مجلس ایران با پیش‌شرط تایید نمایندگان مجلس از سوی نهادی به نام شورای نگهبان مواجه است، گروه‌هایی از فعالان زنان تلاش می‌کنند تا به شیوه‌های گوناگون سد شورای نگهبان را بشکنند و در حوزه‌های مختلف انتخاباتی از زنانی حمایت کنند که اندیشه‌های برابری خواهانه دارند و ورود آن‌ها به مجلس می‌تواند یکدستی حاکم بر زنان نماینده‌ی مجلس را که تاکنون اغلب از گروه‌های محافظه‌کار بوده‌اند، بشکند. به باور این گروه‌ها، این امکان وجود دارد که زنانی با اندیشه‌های برابری خواهانه برای حضور در این انتخابات تشویق شوند و به شکل مستقل به مجلس راه پیدا کنند.
این ایده هرچند جذاب به نظر می‌رسد اما با چالش‌های عمده‌ای نظیر قدرت شورای نگهبان و کمبود منابع مالی زنان مستقل برای رقابت با گروه‌های محافظه‌کار همراه است. در مقابل این استدلال گروه‌هایی که برای ورود تعداد بیش‌تری از زنان به مجلس تلاش می‌کنند، معتقدند که حتی اگر زنان مستقل و برابری‌خواه در نهایت به مجلس راه نیابند، ترویج این ایده‌ها می‌تواند به آگاهی رسانی در جامعه منجر شود و توجه افکار عمومی را به مسئله‌ی مشارکت سیاسی زنان جلب کند.
چه چیزی قرار است تغییر کند؟
تغییر قوانین نابرابر یکی از مهم‌ترین مطالبات و پایه‌ای ترین خواست زنانی است که برای ورود به مجلس تلاش می‌کنند. حداقلی‌ترین خواست آن‌ها هم آماده‌کردن افکار عمومی برای پذیرش زنان در سطوح مختلف سیاسی است. به باور آن‌ها معرفی زنانی که افکار برابری‌طلبانه دارند، حتی اگر در نهایت به ورود به مجلس منتهی نشود، یک راه کشاندن این مطالبات به سطح جامعه است و نوعی چالش با قدرت مسلط.
طرفداران ورود زنان به مجلس از حالا مشغول تدوین طرح‌هایی هستند که ارائه‌ی آن‌ها به نمایندگان زنِ انتخاب شده می‌تواند، کار آن‌ها را در قانونگذاری تسهیل کند و به فعالیت‌های آن‌ها جهت بدهد.
اما آیا آن‌ها قادرند ساختار نابرابر قانون را در ایران تغییر دهند؟ آیا اگر تلاش‌ها برای ورود زنان برابری خواه به مجلس نتیجه دهد، این زنان توان چانه‌زنی با رقبای سیاسی خود را خواهند داشت و حتی اگر طرح‌های آن‌ها در مجلس تصویب شود، آیا شورای نگهبان بر آن‌ها مهر تایید خواهد زد؟
در رابطه با حضور زنان در مجلس، شاید بحث به کاندید شدنشان ختم شود و جز یکی دو مورد سرانجام تغییر زیادی در آمار تعداد نمایندگان زن راه یافته به مجلس رخ ندهد اما تیتری که نویسنده به کار برده، کاملاً به جا و دقیق است. حداقل دیده شدن. واقعاً زنان در جامعه ما بیش از پیش خودشان را نشان دهند و حتی خودشان را به تمامی جایگاه‌ها تحمیل کنند.