کتاب “خشونت و نظم های اجتماعی” مجموعه ای از مفاهیم را ارائه می کند که نشان می دهد جوامع چگونه طی یک بازه زمانی 10 هزار ساله، از کنترل فعالیت های سیاسی، اقتصادی، نظامی، مذهبی و آموزشی در جهت جلوگیری و مهار خشونت بهره برده اند. مهم ترین این مفاهیم شامل دو نوع نظم اجتماعی “دسترسی محدود” و “دسترسی باز” است. نویسندگان این کتاب سعی دارند به این پرسش پاسخ دهند که چطور جوامع دسترسی باز، از لحاظ سیاسی و اقتصادی توسعه یافته تر هستند.

خواننده در بخشی از مقدمه، به تقسیم بندی سه گانه حکومت های طبیعی توسط نویسندگان مواجه می شود: «حکومت طبیعی شکننده که در آستانه فروپاشی است و نمی تواند از هیچ سازمانی به غیر از خود حکومت پشتیبانی کند… حکومت طبیعی پایه که تنها به سازمان های وابسته به حکومت اجازه شکل گیری می دهد… و حکومت طبیعی بالغ که توانایی پشتیبانی از طیفی گسترده از سازمان های مدنی و سیاسی و اقتصادی فرادستان بیرون از دایره کنترل مستقیم حکومت را دارد». در متن اما به چگونگی گذار جوامع از دولت های طبیعی به جوامع دسترسی باز به تفصیل پرداخته شده است.

خشونت و نظم های اجتماعی دارای هفت فصل است. در فصل اول، چارچوب مفهومی کتاب تشریح و تبیین شده است. در فصل دوم به مشخصات دولت های طبیعی پرداخته شده و گونه های آن معرفی و با یکدیگر مقایسه می شوند. فصل سوم دولت طبیعی را در زمینه عمل تبیین می کند و در فصل چهارم نظام های دسترسی باز -که به زعم نویسندگان از جهات مختلف صلح آمیزتر از دولت های طبیعی هستند-، معرفی شده اند. فصل پنجم مربوط به بررسی چگونگی گذار از نظام های دسترسی محدود به دسترسی باز است و فصل ششم این گذار از دولت طبیعی به نظام دسترسی باز را شرح می دهد. در فصل آخر نیز، با ارائه یک برنامه تحقیقاتی جدید برای علوم اجتماعی، تلاش شده با یک نتیجه گیری از کل مباحث کتاب رویکرد جدیدی نیز برای تحقیق در علوم اجتماعی معرفی شود.

نویسندگان کتاب مذکور معتقدند که به گواه تاریخ بیش تر جوامع خشونت را از طریق دخالت سیاست در اقتصاد و خلق رانت برای فرادستان، محدود کرده اند؛ رانت هایی که مانعی بزرگ بر سر توسعه اقتصادی و سیاسی بوده است. در مقابل اما در جوامع مدرن (که نظام های دسترسی باز معرفی شده اند)، گونه ای از نهادهای اقتصادی و سیاسی ایجاد می شود که رقابت سیاسی و اقتصادی را تقویت می کنند. این نهادها اگرچه اخلاق را تخریب می کنند اما موجب نوآوری، رونق و شکوفایی اقتصادی هم شده اند.

داگلاس نورث برنده جایزه نوبل اقتصاد سال 1993 و از جمله سرشناس ترین نهادگرایان جدید است که در سال 2015 میلادی فوت کرد. کتاب او و همکارانش که به تازگی به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده است، قطعاً ارزش خواندن و نقد را برای علاقه مندان حوزه علوم اجتماعی دارد.

نام کتاب: خشونت و نظم های اجتماعی (چهارچوب مفهومی برای تفسیر تاریخ ثبت شده بشر)

نویسندگان: داگلاس نورث، جان جوزف والیس و باری واینگاست

مترجمان: جعفر خیرخوهان و رضا مجیدزاده

تاریخ انتشار: 1397

ناشر: روزنه

توضیح: در معرفی این کتاب از نقدی که در شماره 38 ماهنامه قلمرو رفاه در موردش منتشر شده، بهره گرفته شده است.