از دهه‌ی هفتاد میلادی، نظریه‌ی فیلم جایگاه خاصی در مطالعات سینمایی پیدا کرده است. از مهم‌ترین و در عین حال چالش‌برانگیزترین حوزه‌ها در این خصوص، برقراری پیوند میان مطالعات سینمایی و نظریات فمنیستی است که بایستی مورد توجه واقع شدن آن را به طور مستقیم به ظهور نظریه پردازان برجسته‌ای که اغلب با وام گرفتن برخی مفاهیم از اندیشمندان پیشین و یا معاصر خود نظیر زیگموند فروید، میشل فوکو و ژاک لاکان این دو حوزه را به هم پیوند دادند، مرتبط دانست.

کتاب “فیلم و منتقدان فمنیست” با تکیه بر نظریات انتقادی جمعی از این نظریه پردازان، -همان طور که از نام آن برمی‌آید- به چیستی و بررسی نظریه‌ی‌ فمنیستی فیلم می‌پردازد.

نویسنده در ابتدا با مروری به تاریخ نظریه و نقد فمنیستی بحث را آغاز می‌نماید و در پیشگفتار کتاب خود می‌نویسد: “نظریه‌ی فمنیستی فیلم از آغاز پیدایش آن در دهه‌‌ی هفتاد تاکنون نیروی محرک پیشرفت‌های مهیجی در حوزه‌ی مطالعات سینما بوده است. این نظریه به اساس نظریه‌ی فیلم بدل شد و این نشان از تاثیرگذاری آن داشت. تاثیر این نظریه در حوزه‌‌ی فیلم‌سازی با ساخت فیلم‌های مستقل و آوانگارد در کنار تعدادی از فیلم‌های بدنه‌ی‌ سینما آشکار گشت و بدین‌ ترتیب وارد حوزه‌ی عملی شد”.

کتاب شش فصل به نام‌های “نگاه خیره‌ی‌ مردانه”، “صدای زن”، “تکنولوژی‌های جنسیت”، “امیال کوئییر”، “زن- هیولا” و “مردانگی در بحران” دارد که در واقع همگی این عناوین برگرفته از مفاهیم شش گانه‌ی اساسی در نظریه‌ی فمنیستی فیلم هستند.

نویسنده در فصل اول، به نظریات “لورا مالوی”، نظریه‌پرداز سینما و فیلمساز انگلیسی پرداخته است و فصل دوم مربوط به آرای “کایا سیلورمن”، نظریه پرداز آمریکایی است که به صوت و کلام در فیلم -در مقابل تصویر و نگاه-، تاکید دارد. سیلورمن بر آن باور است در حالی‌که صدای مرد در سینما، سریعاً از جسمش خارج می‌شود اما صدای زن در قلمروی بدنش محدود مانده تا این صدای تاخیردار و کم، او را به حاشیه براند. او می‌گوید صدای زنانه بسیار کم‌تر از صدای مردانه موقعیتی کلیدی می‌یابد و از همین رو، اغلب به زیر لب حرف زدن، سکوت و یا جیغ کشیدن تقلیل پیدا کرده است. فصل بعدی مربوط به بررسی آرای “ترزا دولارتیس”، نظریه‌پرداز فمنیست ایتالیایی است. وی با تعریف سینمای زنان به ‌صورت فیلم‌هایی که توسط زنان و برای زنان به مثابه زن ساخته می‌شود، ارائه‌گر مفهوم جدیدی از این سینما است.

زن- هیولا و شرح چیستی امر آلوده در فیلم‌های ژانر وحشت، یکی دیگر از مفاهیمی است که با تکیه بر نظریات “باربارا کرید” استاد دانشگاه ملبورن در استرالیا، به تفصیل در این کتاب در مورد آن گفته می‌شود. از نظر کرید مفهوم زن، به‌ شکل زن- هیولا در فیلم‌های ژانر وحشت اغلب به کارکرد تناسلی‌اش -که در جوامع مردسالار به ‌عنوان امری آلوده برساخته می‎شود-، تنیده می‎شود. وی مخالف نظریه‌ی فروید در مورد اخته پنداشتن زنان به عنوان دلیلی برای ترسناک بودنشان است. فصل آخر کتاب نیز به آرای سیلورمن در حوزه‌ی مردانگی اختصاص دارد.

“فیلم و منتقدان فمنیست”، کتاب ارزشمند و متفاوتی است که برگردان روان آن، تورق را برای خواننده‌ی فارسی زبان جذاب می‌نماید. خواندن این کتاب به علاقه‌مندان حوزه‌ی سینما و فمنیست و مسائل زنان توصیه می‌شود.

نام کتاب: فیلم و منتقدان فمنیست

نویسنده: شوهینی چادوری

مترجمان: محسن خاکپور و فرهاد جعفری

زمان انتشار: 1393

ناشر: تبریز- پروژه