نوزدهم شهریورماه، مصادف با دهم سپتامبر، روز جهانی پیشگیری از خودکشی است. سازمان جهانی پیشگیری از خودکشی با همراهی سازمان جهانی بهداشت، همه‌ساله و در این‌روز با تمرکز بر این‌ معضل اجتماعی، می‌کوشند تا با بالابردن آگاهی جامعه‌ی جهانی، به‌ویژه نوجوانان و جوانان، نرخ خودکشی را کاهش ‌دهند.

علی‌رغم تلاش‌هایی که در سطح جهان برای کاهش نرخ خودکشی انجام ‌گرفته، متاسفانه شاهد رشد این ‌پدیده در اغلب کشورهای جهان، به‌ویژه ایران هستیم. طبق آمار میزان خودکشی، ایران در بین کشورهای اسلامی، جایگاه سوم و در جایگاه جهانی، در رده‌ی پنجاه‌وهشتم قراردارد و بیش‌تر خودکشی‌ها نیز در افراد ۱۵ تا ۳۵ ساله روی ‌می‌دهد.

رفع مشکل خودکشی در ایران، پدیده‌ای‌ست که مانند سایر مشکلات اجتماعی، مغفول مانده‌ است. وبسایت خبرآنلاین، طی گزارشی اعلام کرد که خودکشی در ایران، در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۳۹۵ حدود ۵۱ درصد افزایش داشته ‌است. بر اساس این ‌گزارش که نهم دی‌ماه ۱۴۰۲ منتشر شده، تعداد افرادی را که در سال ۱۳۹۵، به‌دلایل اقتصادی و اختلالات روانی اقدام ‌به خودکشی کرده‌اند، ۷۹ هزار و ۱۰۲ نفر است. با استناد به این ‌گزارش، اگر ۵۱ درصد به‌‌تعداد ذکرشده در گزارش، اضافه ‌کنیم، در سال ۱۴۰۱ به‌رقم ۱۱۹ هزار و ۴۰۰ نفر می‌رسیم؛ عددی که بسیار نگران‌کننده است.

متخصصان این‌حوزه، معتقدند که برای پیشگیری از این ‌معضل، دولت‌ها باید اقدام فوری و درخور انجام ‌دهند. آن‌ها اعتقاد دارند برای حل این ‌مشکل، باید زمینه‌های ایجاد ‌تفکر مخرب خودکشی، از بین برود. هم‌چنین ارائه‌ی خدمات مشاوره، به‌کارگیری افراد متخصص برای شناسایی مشکلات اقتصادی-اجتماعی و آموزش‌های اصولی را پیشنهاد کرده‌اند. به همین‌منظور، اخیراً انتشارات نسل روشن، کتابی با عنوان: «خودکشی، علل، شیوع و راهکارهای پیشگیری از آن در جوانان و نوجوانان»، به‌قلم مصطفی انصاری را منتشر کرده ‌است. نویسنده‌ی این‌کتاب، درصدد است که با معرفی تازه‌ترین شیوه‌های پیشگیری و درمان، راهکارهایی علمی برای پیشگیری و کاهش آن ارائه ‌نماید. نویسنده‌ی کتاب، هدف تالیف و نگارش کتاب را فهم بهتر مشکلات و مسائل نوجوانان و جوانان و کمک به‌آنان در جهت سازگاری و مقابله با مشکلات و تعدیل موقعیت‌های استرس‌زا، اعلام ‌می‌کند و کوشیده ‌است تا با بررسی مشکلات و شیوه‌های حل آن‌ها، مراحل بهبود شرایط این‌افراد را از لحاظ روانی و جنبه‌های مختلف اجتماعی، معرفی ‌نماید.

این ‌کتاب، با موضوع رفتارشناسی و پیشگیری از خودکشی، در ۹ فصل تدوین شده ‌است. فصل اول کتاب، به تعاریف خودزنی و خودکشی و رابطه‌ی آن‌ها، هم‌چنین موضوع خودکشی در ایران اختصاص‌ دارد. نویسنده در فصل دوم، به‌تبیین جامعه‌شناختی پدیده‌ی خودکشی، انواع خودکشی و عوامل مستعدکننده و روش‌های خودکشی می‌پردازد و توضیحات مبسوطی در این‌زمینه ارائه‌ می‌دهد. در فصل سوم،‌ علت‌های اجتماعی این ‌پدیده، انگیزه‌ها و رابطه‌ی بین جوانان و خودکشی را بررسی و معرفی می‌کند. در فصل چهارم نظریات جامعه‌شناسان در این ‌باب و هم‌چنین موضوع «حق خودکشی» مطرح ‌می‌گردد. در فصل پنجم به اثرات مهم و موثر افسردگی بر خودکشی و مسئله‌ی اقدام به‌خودکشی پرداخته ‌شده ‌است. فصل ششم کتاب، پیامدهای خودکشی را در سطح فردی، خانوادگی، اجتماعی، هم‌چنین در بین زنان، مخصوصاً زنان ایران بررسی نموده ‌است. در فصل هفتم، ضمن معرفی نشانه‌های هشداردهنده، به‌چگونگی ممانعت و توصیه‌های لازم جهت جلوگیری از خودکشی، اشاره شده ‌است. در فصل هشتم سنجش و ارزیابی خطرات خودکشی، در سه مرحله‌ی «جمع‌آوری اطلاعات پایه و شناسایی مراحل خطر»، «فرمول‌بندی سنجش خطر» و «تدوین طرح درمان»، مورد بحث قرار گرفته‌ است. نویسنده‌ی کتاب، در فصل آخر این‌نوشتار پژوهشی، درباره‌ی مداخله در خودکشی و پیشگیری از آن صحبت‌ می‌کند.

در بخشی از این‌ کتاب می‌خوانیم:

«خودکشی، آثار ناخوشایندی بر اجتماع دارد. وجود خودکشی در جامعه، نشانگر نابه‌سامانی، انحراف و نابه‌هنجاری و مشکلات اجتماعی است. افزایش نرخ خودکشی، نشانگر جو ناامنی، عدم اعتماد به‌مسئولان برای رفع مشکلات و سردرگمی افراد جامعه، سست‌شدن پایه‌های سنت و مذهب در جامعه می‌باشد. به این‌معنا که نهادهای حافظ جامعه، نتوانسته‌اند وظیفه و کارکرد خود را در حفظ افراد و نهادینه‌کردن ارزش‌ها به‌خوبی انجام‌ دهند. خودکشی جوانان باعث از بین‌رفتن سرمایه‌های انسانی جامعه می‌شود. با خودکشی سرپرست یا مادر خانواده، تعداد افراد بی‌سرپرست افزایش‌ می‌یابد که همین‌مسئله نرخ انحرافات و بزهکاری‌ها را در جامعه افزایش ‌می‌دهد. پیشگیری از این ‌امر، نیازمند صرف انرژی و هزینه‌های بسیار زیادی است».

***

مطالعه‌ی این‌کتاب، در ابتدا به‌تصمیم‌گیران حوزه‌ی سلامت، هم‌چنین علاقه‌مندان مسائل جامعه‎‌شناختی، نوجوانان و جوانانی که درگیر مشکلات روحی هستند و به معلمان و عوامل نظام آموزشی کشور، توصیه می‌گردد.

نام کتاب: خودکشی، علل، شیوع و راهکارهای پیشگیری از آن در جوانان و نوجوانان

نویسنده: مصطفی انصاری

ناشر: انتشارات نسل روشن

سال انتشار: ۱۴۰۰