با روند گسترده شدن عرصه‌ی حقوق انسانی در اواسط قرن بیستم، تقابل و پیچیدگی در زمینه‌ی تقدم و تاخر این حقوق گریزناپذیر گردیده‌اند؛ از حقوق سیاسی و مدنی و دموکراسی گرفته تا حقوق افراد در زمینه‌ی محیط زیست، از حقوق کودکان و زنان گرفته تا حق برخورداری از مسکن و غذا، حقوق فرهنگی، حقوق افرادی که ناتوانی‌های جسمی و یا روحی دارند، تا اعدام و افرادی که توسط دولت‌ها ناپدید می‌شوند، تا حق انسان‌ها نسبت به آزادی بیان و قلم، مذهب و باورها و اعتقادات، لیست موضوعاتی هستند که امروزه زیر چتر حقوق انسانی قرار می‌گیرند و حتی هر روز گسترده‌تر شده و متحول می‌گردد چرا که موضوعاتی چون حق انسان‌ها به برخورداری از تکنولوژی و یا حفظ حریم خصوصی افراد در مکاتبات و حضور آن‌ها در فضای مجازی در سابق وجود نداشته ولی اکنون در این لیست قرار می‌گیرند.

کتاب “سایه روشن‌های قوانین بین المللی حقوق بشر”(The Twilight of Human Rights Law) نوشته‌ی اریک پوزنر((Eric A Posner ، که پروفسور دانشکده‌ی حقوق دانشگاه شیکاگو است و در سال 2014 به چاپ رسید، به بحث‌های جنجالی در محافل تئوریک حقوق بشر دامن زد.

این کتاب در اساس به نظر می‌رسد دو هدف داشت. اولین هدف آن، مرور تاریخ معاهدات بین المللی حقوق بشر و نهادها و موسساتی است که سبب اشاعه‌ی قوانین بین المللی حقوق بشر هستند. در تحقق این هدف، باید گفت که کتاب به گنجینه‌ی ادبیات حقوق بشر افزوده است.

هدف دوم پروفسور پوزنر آن است که استدلال کند این معاهدات و نهادها و موسسات حقوق بشر در دنیا، تا به حال کاری برای بهبود شرایط زندگی مردم دنیا انجام نداده‌اند. وی در کتاب بیان می‌دارد که معاهدات بین المللی یک اقدام آرمان گرایانه بوده است. این نظر پروفسور پوزنر بسیار مورد انتقاد قرار گرفته و زمینه‌ی بحث و جدل‌های تئوریک زیادی شده است.

واقعیت آن است که تعهدات دولت‌ها نسبت به افرادی که در مرزهای جغرافیایی این دولت‌ها زندگی می‌کنند، به طور جدی از سال 1948 و با تصویب اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر آغاز گردید. 30 ماده‌ی این اعلامیه که معاهده‌ی بین المللی هم نیست در واقع مسئولیت دولت‌ها در برابر حقوق سیاسی، حقوق اقتصادی و حقوق اجتماعی و فرهنگی است.

معاهداتی که متعاقب این اعلامیه تنظیم و امضای دول مختلف را پای خود دارد در واقع برای گسترش تدقیق تعهد دولت‌ها و رفع کاستی‌های این اعلامیه و گسترش زبان و موضوعاتی است که بتواند زمینه‌های نظری جامعه‌ای انسانی را فراهم آورد.

این معاهدات تعهدات اخلاقی دولت‌هاست؛ زیرا نهادها و موسسات جهانی از جمله دو نهاد شورای حقوق بشر در ژنو و دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل که وظیفه‌ی نظارت بر اجرای این تعهدات را دارند، از قدرت اجرایی برای این تعهدات برخوردار نیستند.

در حقیقت نمایندگان بسیاری از دول جهان در این موسسات و نهادهای ناظر، خود از جمله ناقضین آشکار حقوق بشر ملت خود بوده و هستند. روح قوانین بین المللی حقوق بشر در این معاهدات در واقع زمینه‌ی تشویق دولت‌ها از یک سو برای تنظیم و تدوین قوانین داخلی کشورها در انطباق با تعهدات بین المللی بوده و از سوی دیگر در خلال 68 سال گذشته جنبش نوین اجتماعی حقوق بشر، جان تازه‌ای به این تعهدات بخشیده؛ زیرا این تعهدات بین المللی امروزه فراتر از یک سند در لابه‌لای انبوه ادبیات حقوق بشر بوده و به مثابه ابزاری برای پاسخگو دانستن دولت‌ها توسط مردم جهان به کار گرفته می‌شود.

پیچیدگی قوانین حقوق بشر در واقع یکی از نقاط قوت آن است و اجرای این قوانین همواره اقدامی توسط دولت‌ها در عرصه‌ی داخلی کشورهای جهان تصور شده است. این قوانین را نه می‌توان با اشغال نظامی و یا دخالت خارجی در کشورهای جهان پیاده کرد و نه نهادهای بین المللی قدرت اجرایی برای احترام به آنان را می‌توانند تحقق بخشند. تنها آگاهی مردم جهان به حقوق انسانی خود و پاسخگو دانستن صاحبان قدرت می‌تواند امید به تحقق تعهدات بین المللی دولت‌ها را زنده نگه دارد.

نام کتاب: سایه روشن‌های قوانین بین المللی حقوق بشر

نویسنده: اریک پوزنر

زمان انتشار: 2014

ناشر: انتشارات دانشگاه آکسفورد